Włączyć – włączać (nie: włanczać)

Czasowniki dokonane włączyć, wyłą

zapisuje się z literą ą, ale wymawia inaczej: [włonczyć], [wyłonczyć]. Należy bowiem wiedzieć, że ą oznacza tutaj nosowe o.

Dzieje się tak dlatego, że historyczna samogłoska nosowa ą występuje przed zwarto- szczelinową spółgłoską cz, co sprawia, że przy artykulacji słychać dźwięk [ on], czyli połączenie samogłoski ustnej o ze spółgłoską n.

Nic się nie zmienia, gdy czasowniki włączyć, wyłączyć przekształcają się w czasowniki niedokonane (inaczej wielokrotne) i przyjmują postać graficzną włączać, wyłączać. W wymowie ciągle pozostaje [ on]: [włonczać], [wyłonczać].

Trzeba zapamiętać, że samogłoska ą należy do rdzenia omawianych czasowników i nigdy nie podlega wymianie na inną. Jedynie końcowe - y ( wyłącz-yć) zmienia się wówczas w -a ( wyłącz-ać). Nie wszyscy zdają sobie z tego sprawę i mówią błędnie [włanczać], [wyłanczać].

Spotyka się czasem opinie, że wzorcowa wymowa [włonczać], [wyłonczać] jest nienaturalna, gdyż występują wtedy dwie różne samogłoski. Trudno uznać ten argument za trafny…

Niewykluczone, że mniej obeznani z regułami polszczyzny osobnicy, mówiąc [ włanczać], [ wyłanczać], kierują się fałszywą analogią do pary czasowników wykończyć – wykańczać, w których samogłoska o zostaje w czasowniku niedokonanym poprawnie zastąpiona samogłoską a ( wykoń-czyć, wyka-ńczać).

Skoro mówi się [wykańczać], to może i [wyłanczać]? – źle rozumują. Tymczasem poprawnie jest [wykańczać], ale: [wyłonczać].

To samo dotyczy czasowników z innymi przedrostkami, np. odłączać, podłączać, przełączać, przyłączać, rozłączać, załączać. Również one mają w pisowni literę ą, ale w wymowie przechodzi ona w [on], nie w [an].