Komu tuka, temu tuka…

Szanowny Panie Redaktorze, napisał grzecznie dociekliwy Czytelnik. Wyjaśniając pochodzenie nazwiska Tukajski, oparł się Pan na niewiarygodnych (znanych mi) źródłach, przedstawiając błędną etymologię. Nie ma w języku staropolskim ani obecnym zwrotu „tukać”. Owszem, użył Mickiewicz w „Panu Tadeuszu” zwrotu „potukują”, ale próżno szukać podobnego zastosowania tego wyrazu. Tak samo błędnie wskazuje Pan alternatywne pochodzenie tego nazwiska od gwarowego zaimka „tukaj”. Oparł się Pan tutaj na dokonanych w roku 1869 zapiskach Lucjana Malinowskiego, który w opisie przytoczonej przyśpiewki pisze, że dostosował jej treść do wymogów obowiązującego wówczas języka polskiego (…). W istocie nazwisko Tukajski jest odmianą nazwiska Tukay, którego najstarsza wersja odnosi się do Joannesa Tukaya, żyjącego w latach 1633 – 1718, jego syna Lucasa Tukaya, żyjącego w latach 1682 – 1742, oraz Janusza Tukailewskiego, żołnierza piechoty węgierskiej, Hetmana Wielkiego Koronnego, z roku 1628. Ponieważ nazwiska pochodzące sprzed uwłaszczenia chło- pów nie miały etymologii gwarowej, a na pruskiej mapie z lat 1801 – 1804 widnieje młyn Tokai, który wg „Słownika geograficznego ziem Królestwa Polskiego” B. Chlebowskiego oznaczony jest Tukaj oraz to, że w „Lustracji województwa krakowskiego, pow. lelowskiego” autorstwa Falniowskiej-Gradowskiej i Rychlikowej dotyczącej 1789 te same osoby występują raz pod nazwiskiem Tokay, a w innych dokumentach Tukay, Pańskie wyjaśnienie pochodzenia tego nazwiska jest całkiem błędne.

Maciej Tukaj Panie Macieju, podstawą dla naszych poszukiwań i objaśnień jest zawsze „Słownik etymologiczno-historyczny. Nazwiska Polaków” K. Rymuta. To punkt wyjścia, często korygowany informacjami z XIX-wiecznych słowników języka polskiego, w których niekiedy, a wcale nierzadko, ukryte są źródłosłowy polskich nazwisk. Także powyższy trop, Pan go kwestionuje, podaje Rymut, wskazując zarówno na zaimek ( tukaj – tu), jak i czasownik ( tukać – krzyczeć wołać; w rosyjskim także potwierdza się pochodzenie dźwiękonaśladow-