Postacie ( postaci), śmieci ( śmiecie)

Słowo postać występuje w słownikach w czterech definicjach: 1. ‘forma czegoś, stan, wygląd’; 2. ‘figura, sylwetka’; 3. ‘osoba, osobowość’; 4. ‘bohater utworu literackiego’.

Warto zapamiętać, że w l. mn. możliwe są dwie formy: ( te) postacie i ( te) postaci, jednak lepiej posługiwać się tą o zakończeniu -cie, ponieważ druga ma takie samo brzmienie zarówno w mianowniku, jak i w dopełniaczu (M. postaci, D. postaci). A to sytuacja gramatyczna zawsze niekorzystna…

Nieprzypadkowo w leksykonach przy omawianym haśle na pierwszym miejscu widnieje zwykle wyrazistsza forma postacie, to zaś oznacza, że lepiej właśnie nią się posługiwać w mowie i piśmie. Słowo ( te) postaci uważa się za nieco przestarzałe.

Innym wyrazem o obocznym zakończeniu pluralnym -cie i -ci są ( te) śmiecie, ( te) śmieci. Częściej używa się drugiego ( śmieci), gdyż pochodzi on od zapomnianego dzisiaj żeńskiego słowa śmieć. Skoro była ( ta) śmieć, to musiały być i (te) śmieci, jak ( ta) kość – ( te) kości, ( ta) sieć –( te) sieci czy ( ta) ość –( te) ości itd.

Jednak w dawnych czasach równolegle funkcjonowało w polszczyźnie słowo rodzaju nijakiego ( to) śmiecie mające znaczenie zbiorowe (‘odpadki, resztki’), od- notowane jeszcze przez Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN (Warszawa 2004, s. 1153). Mówiono np. że Po podwórzu walało się pełno śmiecia albo że W śmietniku było za dużo śmiecia.

Z biegiem lat zapomniano, że ( to) śmiecie jest nazwą zbiorową, i przez analogię do innych wyrazów pluralnych o zakończeniu -cie zaczęto je traktować jako l. mn. ( te) śmiecie. Po jakimś czasie „dorobiono” mu męską postać ( ten) śmieć.

Jeśli więc macie wątpliwości co do postaci mianownika l. mn. jakiegoś wyrazu o zakończeniu -ć, -ść (dodam, że mówi się nici, pięści, rzadziej pięście, ale piędzi lub piędzie), to nie bójcie się zaglądać do słowników.