Wrotkarstwo

– Chciałam zapytać, czy można używać słowa „rolkarstwo” (jak „saneczkarstwo”, „łyżwiarstwo” itp.), czy raczej trzeba się posługiwać określeniem „jazda na rolkach”? – pyta internautka ( sabinacicha@interia.pl).

Polszczyzna zna od dawna inne określenie – wrotkarstwo – oznaczające ‘jazdę na wrotkach’, czyli w butach z osadzonymi pod nimi kółkami, a także ogólnie ‘sport wrotkarski’, tworzące jedną rodzinę z wyrazami wrotka, wrotki (‘but, buty’), wrotkarz (‘ten, kto jeździ na wrotkach’), wrotkarnia, wrotkowisko, wrotowisko, wrotnisko (wszystkie nazywają ‘tor lub teren jazdy na wrotkach’).

Owa terminologia upowszechniła się w czasach, kiedy jeździło się wyłącznie na czterokołowych wrotkach dwuśladowych, mocowanych do butów na dwóch osiach na stałe lub przypinanych paskami (przypominały dzisiejsze grube kółka stosowane w przesuwnych szafkach czy stolikach). Kółka były wtedy łożyskami kulkowymi pokrytymi gumą, którą później zastąpił poliuretan.

Etymologicznie wrotka znaczy ‘coś, co się toczy i wraca, jedzie w przód iw tył’ i ma związek z czasownikami wrócić, wracać. Nic więc dziwnego, że angielska na- zwa roller skate (w l.mn. roller skates) otrzymała polskie odpowiedniki wrotka ( wrotki), a określenie roller skating – ‘jazda w stylu łyżwiarskim na wrotkach, czyli kółkach’ (Ślązacy mówią na ‘wrotki’ rolszuły, a na ‘hulajnogę’ – roler).

Z czasem jednak na świecie wymyślono tzw. wrotki jednośladowe z tylko rzędem czterech kółek umieszczonych pośrodku, w linii wzdłuż podeszwy (ang. in-line skate). Takie kółka można było odczepiać i zamieniać w zimie na płozy, dlatego nowy produkt przypominający but łyżwowy nazwano pierwotnie łyżwowrotką, łyżwowrotkami.

Użytkownikom tego sprzętu bardziej jednak spodobało się określenie łyżworolka ( łyżworolki), a kiedy weszły do produkcji i sprzedaży nowoczesne buty z kółkami zamocowanymi na stałe jedno po drugim, zaczęli mówić krócej rolki.

Ciekawe, że dla odmiany od samego początku upowszechniła się nazwa innego rodzaju sprzętu jeżdżącego – deskorolka (istniał też w obiegu wyraz nartorolka), mimo że występują w nim klasyczne wrotki umieszczone na dwóch osiach, a więc sensowniejsze wydają się określenia deskowrotka, nartowrotka…

Jakiekolwiek były powody posługiwania się przez jeżdżących tymi, a nie innymi nazwami, stało się tak, że mamy dzisiaj w użyciu zarówno słowo wrotki, czyli buty na kółkach, które zamontowano w sposób tradycyjny (po dwa na osiach), jak i słowo rolki odnoszące się do butów nowej gene- racji, z czterema kółkami w jednej linii prostej (są jeszcze wrotko-rolki z parą kółek z tyłu buta i z jednym kółkiem z przodu, przeznaczone dla najmłodszych).

Wrotki dwuśladowe cieszyły się sporą popularnością wśród dzieci i młodzieży mniej więcej do połowy lat 90. Później dopiero przyszła moda na wrotki jednośladowe, zwane łyżworolkami, a następnie rolkami.

Trzeba jednak pamiętać o tym, że wyczynowo na świecie ciągle uprawia się np. hokej na wrotkach tradycyjnych, dwuśladowych (tzw. quad hockey) oraz hokej na wrotkach jednośladowych (tzw. in-line hockey). Wyłącznie na wrotkach dwuśladowych możliwa jest z kolei jazda figurowa (tzw. artistic skating), a wyłącznie na wrotkach jednośladowych (rolkach) – jazda szybka (tzw. speed skating).

Jak widać, bez względu na to, czy jeździ się na wrotkach tradycyjnych czy na rolkach, należy mówić, że uprawia się wrotkarstwo. Jazda na rolkach pozostaje przecież sportem wrotkarskim, działa Polski Związek Sportów Wrotkarskich zrzeszający wrotkarzy klasycznych, rolkowców i deskorolkowców.

Mimo to miłośnicy rolek coraz częściej posługują się określeniem rolkarstwo, którego nie akceptują wrotkarze klasyczni (trwa na ten temat dyskusja w internecie), uważając zróżnicowanie nazewnicze wrotkarstwo, rolkarstwo za niepotrzebne. Hasła rolkarstwo nie odnotowują słowniki, a to oznacza, że ma ono ciągle jedynie status potoczności.

mlkinsow@angora.com.pl www.obcyjezykpolski.interia.pl