Gdzie poległ Zawisza
Golubac to niewielka miejscowość w Serbii, słynna nie tylko z walorów wypoczynkowych, ale chlubiąca się ruinami średniowiecznej fortecy, która leży na samym brzegu Dunaju. Jak przystało na tak zacną ruinę, zamek cieszy się barwnymi dziejami, ma dziesięć baszt, zaś jego topografia uwzględnia skalne urwiska i pełne sekretów kondygnacje zatopione spiętrzonymi wodami rzeki. Całość najlepiej oglądać z rumuńskiego brzegu Dunaju, ale tylko ten, kto podejdzie do pierwszej bramy golubackiej twierdzy przeczyta po serbsku i polsku zaskakującą w treści tablicę: „W Golubcu zginął z rąk tureckich sławny polski rycerz, symbol odwagi i prawości – Zawisza Czarny. Cześć bohaterowi”. Kto o tym wie, nawet gdy Sienkiewiczowskich „Krzyżaków” czytał niejeden raz? Historia narodów plecie się dziwnie i zwykle ekscytuje kontrast między wiedzą wyniesioną ze szkoły lub lektury a stanem rzeczy spotykanym w najdziwniejszych zakątkach Europy. Serbia zaś jest krajem, w którym splata się tyle wątków kulturowych, religijnych i obyczajowych, że warto poświęcić kilka letnich tygodni, by dokładnie zwiedzić ten niewielki, ale fascynujący kraj. Zwiedzający podzieli przy tym fascynację obojga autorów krajem, narodem i jego historią.
Serbia, bliski, a odległy kraj, oferuje bogate atrakcje. Ślady habsburskiego imperium; architekturę i sztukę sakralną; wykopaliska rzymskie, fortyfikacje tureckie; półpustynie Banatu i słone jezioro Palić; przełom Dunaju Żelazne Wrota i Park Narodowy Tara; ostańce w górach Radan i jaskinię Resavską. Emocji dostarczy przejazd wąskotorową kolejką Szarganska Osmica, która wije się nad 300-metrową przepaścią. Kogo ciekawi koloryt islamu, znajdzie żywy ślad Orientu w Nowym Pazarze, kogo zaś pociągnie słoneczny aromat winnic, ten odpocznie w Szumadii albo zachodniej Serbii. Szczegóły hojnie odkrywa przed Czytelnikiem przewodnik napisany przez autorów, dla których ten bałkański kraj nie jest obojętną wakacyjną destynacją, ale ziemią z serca wybraną.
BEATA I PAWEŁ POMYKALSCY. SERBIA. Przewodnik Krajoznawczy, Wydawnictwo REWASZ, Pruszków 2013, s. 320.