„Beyond: Dwie Dusze”

ła wydana, ukazała się u nas.

Redaktor Orski przyznaje, że tytuł zajmował się wówczas odkrywaniem białych plam. – Mimo zakazu drukowania w Polsce wiele publikacji znajdowało u nas miejsce i władza przymykała na to oko. Dlatego po stanie wojennym wielu pisarzy, którzy utracili wszelkie związki z oficjalnymi wydawnictwami, pisało do nas. Był nawet tekst spisany podczas internowania przez Andrzeja Drawicza. Drukowano u nas czołówkę polskich pisarzy.

„Odrę” kilkakrotnie zamykano. Definitywnie – w 1987 roku po wielkim raporcie napisanym z inicjatywy KC PZPR. – Wysłano nas na zieloną trawkę. Redaktorzy spotykali się gdzie mogli, m.in. w Klubie Dziennikarza przy ulicy Świdnickiej. Po dwóch tygodniach zadzwonił jednak naczelny Ignacy Rutkiewicz z wiadomością, że mamy wracać do pracy. Ktoś odkręcił decyzję w Biurze Politycznym KC. Do dziś nie wiadomo, kto to zrobił. Być może prof. Tadeusz Porębski, ówczesny rektor Politechniki Wrocławskiej i członek politbiura KC. „Odrę” odwieszono.

Józef Pinior, wrocławianin, działacz opozycji w czasach PRL, przez pięć lat deputowany w Parlamencie Europejskim, od 2011 roku senator bezpartyjny, pamięta „ Odrę” od dzieciństwa. – W Polsce Ludowej to czasopismo było nie do zdobycia, niektórzy traktowali je jak podziemną bibułę. „Odra” zawsze była pismem kultowym, tworzyła pewien wzorzec standardów intelektualnych. W PRL była pismem pozasystemowym, choć wydawana była oficjalnie. Zawsze mówiła własnym, niezależnym, intelektualnym głosem. Jednym z tych, które złożyły się na to, że w latach 70. pojawiło się pokolenie młodych ludzi myślących niezależnie, po swojemu, poza systemem, wolnych od takiej totalitarnej normalności. Tak jak Kraków miał „Tygodnik Powszechny”, tak Wrocław miał „Odrę”. Do tego, że Wrocław w stanie wojennym był symbolem oporu i niezależności, z pewnością przyczynił się ten tytuł.

– „Odra” funkcjonowała w kanonie osób intelektualnych – uważa Antoni Pawlak, poeta i publicysta, autor ok. 20 książek poetyckich, w PRL opozycjonista, obecnie rzecznik prasowy prezydenta miasta Gdańska. – Była wśród takich pism, jak „Więź”, „Twórczość”, ale wydawana była, jako jedyna, poza Warszawą. Dla każdego początkującego poety było ważne, kto publikuje w tym piśmie. Wszak na łamach tego miesięcznika toczyło się pewne życie intelektualne.

Antoni Pawlak dodaje, że jego pierwszy tekst na łamach „Odry” ukazał się bodaj w 1977 roku. – Był to esej o śmierci i eutanazji. Ukazał się z dużymi ingerencjami cenzury. Cytowałem w nim prof. Kilakowskiego z Gdańska, a oni myśleli, że Kilakowskiego z KOR. Zupełne nieporozumienie. Generalnie jednak rzadko publikowałem w tym miesięczniku, ponieważ wolałem, aby moje teksty ukazywały się tam, gdzie kogoś znałem. A ja dopiero po latach poznałem p. Urszulę Kozioł i jej kolegów. Na pewno był to jeden z najważniejszych tytułów w Polsce. Myślę, że dzięki temu, iż wydawany był poza Warszawą, miał mniejsze problemy z cenzurą. Podobnie jak np. „Tygodnik Powszechny”. Ale te pisma, które miały markę, jakby z pozoru miały łatwiej. Wiele zależało też od osobowości szefów i tzw. układów. Z pewnością dla ludowej władzy prowincja była mniej ważna i mniej groźna.

Zdaniem Józefa Piniora, pismo na szczęście nie poległo w ramach rewolucji rynkowej, która pochłonęła i zgniotła wiele tytułów i instytucji. – Ten tytuł nie zniknął, przetrwał i wciąż stanowi ważny punkt odniesienia w debacie publicznej. I to nie tylko we Wrocławiu, ale w całej Polsce. Choć to może dziwić, wiele osób czyta „Odrę” i to jest jej wyjątkowość. Bo przetrwać w tej trudnej kapitalistycznej rzeczywistości jest bardzo ciężko. Zwłaszcza że zupełnie upadły określone standardy i mamy do czynienia z dobą tabloidyzacji w prasie.

Senator Pinior uważa, że „Odra” wciąż jest intelektualnie ważnym pismem kultury. – To fenomen tego tytułu i wielka wartość, że się oparła wszelkim przemianom i że wciąż ma swoich czytelników. Są bowiem takie miejsca, że znika z półek w ciągu kilku godzin. Ten tytuł trafia w pewną lukę na rynku czytelniczym. I wciąż jest niezależny, z nikim nie prowadzi żadnych gier i to jego wielka zasługa.

Józef Pinior wciąż jest wiernym czytelnikiem miesięcznika. Natomiast Antoni Pawlak rzadko dziś zagląda do „Odry”. – Po prostu brakuje mi na to czasu.

W tej chwili pismo drukowane jest w nakładzie 2 tysięcy egzemplarzy. Działa pod egidą Instytutu Książki i Ośrodka Kultury i Sztuki we Wrocławiu, czyli de facto Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Tym samym łoży na nie państwo. Na szczęście.

Jak mówi Marta Mizuro, redakcja nie zabiega o dotacje, ale są formy dofinansowania, np. na coroczne nagrody, które przyznawane są od 1961 roku. I mają wielką rangę. Funduje je prezydent Wrocławia. Do laureatów należą: Jan Józef Szczepański, któremu redakcja przyznała zaszczytne wyróżnienie w roku 1974, Karl Dedecius za rok 2001 – ambasador polskiej literatury i kultury w niemieckojęzycznych częściach Europy, Wisława Szymborska – w 1986 r. oraz Jan Miodek, Tymoteusz Karpowicz, Jerzy Pomianowski, Ewa Lipska, Czesław Miłosz, Olga Tokarczuk, Ryszard Kapuściński, Magdalena Grochowska, Wiesław Myśliwski, Gregor Thum, Andrzej Friszke.

W redakcji pracuje osiem osób. Wszyscy są pracownikami Instytutu. Kiedyś pracowało ich trochę więcej. – Niedawno odeszli Piotr Kajewski i Zbigniew Paluszak, redaktor graficzny – mówi Marta Mizuro. – Obaj współpracowali z „Odrą” niemal od pierwszego numeru. Byli historią tej gazety. Teraz nie ma już nikogo, kto świadkował początkom powstawania pisma.

– Jesteśmy w tej chwili jednym z pism patronackich – opowiada Mieczysław Orski. –W 1990 roku uznano, że „Odra” to jeden z tych tytułów, które powinny przejść z ustroju do ustroju. I tak się stało. Do tej pory pracujemy bodaj jako jedyny tytuł spoza Warszawy. Dzięki temu przetrwaliśmy i żyjemy.

– Funkcjonujemy jako swoista alternatywa dla pism, które są tabloidami – stwierdza red. Mizuro. – U nas wciąż nie ma kolorowych obrazków i tekstów, które pełnią funkcję podpisów pod zdjęcia. Mimo to mamy wiernych czytelników. I co najważniejsze, po „Odrę” sięgają też młode osoby. Nie można jednak mówić o wielkim popycie. Niestety, nie mamy właściwie żadnych środków na reklamę. Nie ma więc sposobu, aby dotrzeć do czytelników, którzy nas nie znają, mocniej zaznaczyć swoją obecność wśród takiej mnogości tytułów na rynku. Trudne czasy.

Zdaniem red. Orskiego problemem jest nie tylko to, że niewiele osób czyta pismo, ale fakt, iż zaprzestano je czytać w szkołach i na uczelniach, gdzie kiedyś było na stałe. – W ogóle przestajemy czytać i to jest dramat. W Europie nie ma polskiej literatury. I nad tym możemy tylko ubolewać. Wiem jednak, że „Odra” przetrwa, bo w tej dziedzinie nie ma konkurencji. W gazetach prawie w ogóle nie pisze się o kulturze. A jeśli już, to na kiepskim poziomie. Tak więc ci, co mają w sobie coś z artysty, zawsze mogą sięgnąć po „Odrę”.

Drodzy Czytelnicy, zapraszamy Was do redagowania „Ciągu dalszego”. Prosimy o nadsyłanie na adres redakcji propozycji dotyczących tego, o czym chcielibyście przeczytać.

togaw@tlen.pl

David Cage to jeden z wyróżniających się twórców gier wideo. Kilka lat temu pokazał światu „Heavy Rain”, który odbił się wielkim echem. W swojej produkcji deweloper postawił na historię, postacie oraz klimat, marginalizując nieco samą rozgrywkę. Fani z napięciem czekali na kolejne dzieło francuskiego wizjonera. Do udziału w „Beyond: Dwie Dusze” udało się namówić hollywoodzkich aktorów. Wcielamy się w rolę Jodie Holmes, graną przez Ellen Page (w polskiej wersji głosu użycza Małgorzata Socha), która jest powiązana z nadprzyrodzonym, niewidzialnym bytem, zwanym Aiden. Dziewczyną opiekuje się dr Nathan Dawkins, grany przez Willema Dafoe (Robert Więckiewicz). Historia rozgrywa się wokół tej dwójki, jednak gracz przejmuje kontrolę nad Jodie oraz jej paranormalnym „przyjacielem”. Deweloperowi zależało na oddaniu typowo filmowego klimatu i jest to zarówno największa zaleta, jak i wada „Beyond”. Zapomniano bowiem, że w grę powinno się grać, a tutaj odnosi się wrażenie, że oglądamy film i tylko raz na jakiś czas musimy przydusić przycisk. Trzeba jednak pochwalić realizację – „Beyond” wygląda rewelacyjnie i ciężko uwierzyć, że to gra na poczciwe PlayStation3. Niezwykle realistycznie zostały odwzorowane twarze, choć ich mimika nie jest tak dobra jak w L.A. Noire sprzed paru lat. „Beyond: Dwie Dusze” to interaktywny thriller, raczej do patrzenia niż grania. To też tytuł nietuzinkowy i powinien znaleźć się w kolekcji każdego, kto szuka na konsolach nieco innego rodzaju rozrywki.

Quantic Dream