O wyrazach rzewnie i żywnie

to, co mi się rzewnie podoba usłyszałem niedawno z ust pewnej gimnazjalistki. Gdyby to miała oddać na papierze, z pewnością by napisała rzewnie (przez rz)…

Tymczasem w owym zwrocie absolutnie nie wolno było użyć przysłówka rzewnie i powiedzieć robię to, co mi się rzewnie podoba, tylko należało przywołać nieco już dzisiaj zapomniane słowo żywnie, dawniej funkcjonujące jeszcze w obocznej postaci żywno.

Gimnazjalistka powinna się zatem była posłużyć zwrotem robię to, co mi się żywnie podoba, co znaczy ‘co mi się tylko chce’. Popełniła językowe uchybienie, gdyż prawdopodobnie nigdy nie słyszała o wyrazie żywnie, za to przywołała z pamięci przysłówek rzewnie mający zupełnie inny sens (‘smutnie, ckliwie, żałośnie’).

Przyznaję, że współcześnie słowo żywnie może sprawiać trudność (głównie ludziom młodym), gdyż zachowało się wyłącznie w omawianym frazeologizmie

zgoła, bez wyjątku, jak tylko, bardzo, wielce, dziwnie, mocno itp.

W dawnych słownikach znajdziemy przykłady takiego użycia przysłówka żywnie (lub żywno): Tak go do swej woli skręci, jak żywnie zechce ( jak żywnie, czyli ‘jak tylko’); Tym obyczajem, ku czemu żywnie chcemy, przyjdziemy ( żywnie ‘ku czemu tylko); Żywno mi się ta książka podobała ( żywno ‘bardzo’); Zapraszam żywnie (czyli: bez wyjątku) wszystkich z okolicy na weselisko córki mojej jedynej.

Pamiętajcie więc, że istnieją w polszczyźnie słowa żywnie i rzewnie, nie ma w niej natomiast (i nigdy nie było) wyrazów żewnie i rzywnie. Jak widać, zmiana jednej spółgłoski i jednej samogłoski może nieraz spowodować całkowitą zmianę znaczenia. Wwypadku form żywnie i rzewnie dodatkowo wchodzi w grę różna pisownia. ( robić, co się żywnie podoba). W przeszłości jednak pojawiało się w obiegu dość często i to w połączeniu z innymi wyrazami, gdyż było odpowiednikiem słów