Grafowi kruczy w brzuchu
Ciekawi mnie, co powie Pan o moim nazwisku Cencora. W wiosce, w której mieszkam, Dachnów (powstała na początku XVII wieku) na Podkarpaciu, jedna jej część nazywała się przed wojną Niemce. Wzięło się to stąd, że (prawdopodobnie) w XVII w. po przegranej bitwie pod Cecorą (1620) wojska zaciężne złożone z Niemców rozpierzchły się po Rzeczypospolitej. Z przekazów wiadomo, że podobno takich 30 wojaków (raczej dezerterów, o czym przeczytałem w książce o hetmanie Żół-
Skąd się wzięło?
Czwarnos, średniowieczny rodowód, mający źródło w kształcie nosa noszącego ten przydomek. Por. czwartynek – to drewno obrobione na kant, czworograniasto. 8 nazwisk.
Kopczyński, odmiejscowe od Kopczyna w gminie Mogilno na Kujawach. To zaś od kopcia, czyli dymu z sadzą. 8474 nazwiska.
Pikalski, według K. Rymuta są dwa tropy etymologiczne. Pierwszy, od staropolskiego pikać, czyli sikać, oddawać mocz, ale też uderzać. Drugi to pika, oznaczający broń o długim drzewcu. 112 nazwisk.
Kruczyński, odmiejscowe nazwisko znane od 1589 roku, pochodzące od Kru- kiewskim) osiedliło się w naszej wiosce i stąd nazwa Niemce. Czy to ma sens?
Historia o hetmanie Żółkiewskim ciekawa, ale nazwisko jest prawdopodobnie tylko modyfikacją pochodzącą od rzeczownika cenzura. W gwarze funkcjonował zapożyczony z łaciny czasownik cencerować, czyli cenzurować, krytykować, oceniać, wytykać błędy. W zasobie 298 nazwisk.
Bardzo ciekaw jestem pochodzenia nazwisk moich rodziców: mamy z domu czyna w gminie Nowe Miasto nad Wartą. To zaś od kruczeć, czyli burczeć. 1684 nazwiska.
Grefkowicz, rodowód staropolski, od słowa graf, czyli hrabia. Zważywszy na patronimiczną końcówkę: to syn hrabiego albo człowiek należący do niego. 169 nazwisk.
Krasuski, źródłem czasownik krasić, czyli maścić, upiększać, albo krasa – piękno, uroda. Przymiotnik krasy to wielobarwny. 3873 nazwiska.
Obarzanek, smaczna etymologia, gdyż źródłem jest rzeczownik pospolity – wyrób z ciasta uformowanego w kółko, parzony przed pieczeniem. 617 nazwisk. Motuz (prawdopodobnie estońskie) oraz ojca Świrko. Zarówno rodzina ojca, jak i matki pochodzi z Kresów.
Andrzej Świrko Panieńskie nazwisko mamy: Motuz jest zapewne ukraińskie, tam bowiem funkcjonuje nazwisko Motuzka, oznaczające sznurek, linkę. Ale i w polszczyźnie istnieje nazwisko Motus (z naturalną głoską bezdźwięczną), wywodzone od imienia Mateusz. Świrko zaś wygląda na skróconą formę XV-wiecznego nazwiska Świrkot, powstałego od podstawy świerk- jak w onomatopeicznym czasowniku świerkać, świergot, czyli śpiew ptaków. Motuzów w bazie PESEL mamy tylko czterech, a Świrków – 183.
Moje panieńskie nazwisko Tyrkalska jest rzadko spotykanym nazwiskiem. W księgach kościelnych pierwotna forma tego nazwiska to Terkalski. Niewykluczone, iż wskutek błędu zostało mylnie zapisane.
Renata Tyrkalska Tak, rodowód obu nazwisk jest ten sam: czasownik terkać, tyrkać, zatem dotykać czegoś, terkotać. Różnice w zapisach mają naturę gwarową lub nierzadko zaniedbania. W PESEL znajdujemy 104 Tyrkalskich (i tylko 28 Terkalskich).