JAK CZYTAĆ WYNIKI BADAŃ? Morfologia krwi
Jednym z podstawowych badań ułatwiających szybkie wykrycie różnych chorób jest morfologia krwi. O tym, jakie parametry wchodzą w skład badania i jakie wyniki powinny nas niepokoić, rozmawiamy z KRZYSZTOFEM MATUSIAKIEM, lekarzem rodzinnym.
– Jakie znaczenie ma morfologii krwi?
– Pozwala ocenić ogólny stan organizmu. Jeśli jesteśmy osłabieni lub cierpimy z powodu niedoboru określonych witamin i pierwiastków, morfologia to pokaże. Warto pamiętać, że badanie to obejmuje trzy układy: czerwonych krwinek, białych krwinek i płytek krwi.
– Czy podawane normy poszczególnych parametrów zmieniają się w zależności od wieku i płci?
– Dobre laboratoria różnicują zakres wartości referencyjnych w zależności od wieku i płci pacjenta, co zresztą jest zaznaczone na formularzu z wynikami. Morfologia jest parametrem zmiennym. Większość laboratoriów oznacza morfologię automatycznie, za pomocą specjalnych aparatów badających krew. Urządzenia te pochodzą od różnych producentów i różnią się trochę metodą oznaczania. Nie można więc porównywać morfologii wykonanej w dwóch różnych laboratoriach, chyba że stosują one identyczne metody.
– O czym świadczą obniżone lub podwyższone wyniki parametrów układu czerwonych krwinek?
– Pierwszym parametrem jest liczba krwinek czerwonych, czyli erytrocytów. Ich nadmiar, wbrew pozorom, wcale nie świadczy, że jeste-
badanie
Krwinki czerwone (RBC):
Hemoglobina (HGB):
Hematokryt (HCT):
NORMY
Średnia objętość krwinki czerwonej (MCV): Średnia zawartość hemoglobiny (MCH): Średnie stężenie hemoglobiny (MCHC): Krwinki białe (WBC): Limfocyty (LYM): Monocyty (MONO): Trombocyty (PLT; płytki krwi): Bazofile (granulocyty zasadochłonne): Eozynofile (granulocyty kwasochłonne): Neutrofile (granulocyty obojętnochłonne): 3,8 – 5,8 mln w mm sześc. (kobiety) 4 – 6,5 mln w mm sześc. (mężczyźni) 12 – 16 g/dl (kobiety) 13 – 18 g/dl (mężczyźni) 37 – 47 proc. (kobiety) 40 – 51 proc. (mężczyźni)
80 – 95 fl
27 – 32 pg 31 – 36 g/dl 4 – 10 tys. w mm sześc. 15 – 40 proc. 2 – 8 proc. 150 – 400 tys./mm sześc.
0 – 3 proc.
1 – 5 proc.
45 – 70 proc. śmy w świetnej formie. Często może to być objaw jakiejś choroby, np. czerwienicy prawdziwej, albo odwodnienia organizmu, skutkującego nadmiernym zagęszczeniem krwi. Zbyt lepka, gęsta krew grozi udarem lub zawałem. Większą liczbę erytrocytów mają też osoby wytrenowane i takie, które np. przebywały wysoko w górach. Z kolei zbyt mała liczba tych krwinek świadczy albo o chorobie (np. krwawienie wewnętrzne), albo o niedoborach pokarmowych, zwłaszcza żelaza i witamin z grupy B. Podobne kłopoty pojawiają się w przypadku niskich wartości hemoglobiny, odpowiadającej za przenoszenie tlenu. Efektem może być anemia. Zwiększona hemoglobina może świadczyć o od- wodnieniu. To samo można powiedzieć o skutkach zawyżonych i zaniżonych wartości hematokrytu. Kolejnym parametrem wchodzącym w skład morfologii jest MCV (średnia objętość krwinki). Niskie wartości informują o niedoborach żelaza, wyższe – o niedoborze np. witaminy B12. Ważna jest też zawartość hemoglobiny w krwince (MCH). Podwyższone wartości zdarzają się w tym przypadku rzadko i są wynikiem niedoboru wody w organizmie. Obniżona zawartość spowodowana jest anemią, głównie niedoborem żelaza. To jest także przyczyną niższego MCHC (średnie stężenie hemoglobiny w krwince).
– Przejdźmy do układu krwinek białych.
– Podstawowym parametrem jest liczba leukocytów, czyli właśnie krwinek białych. Podwyższone wartości informują najczęściej albo o infekcji, albo o białaczce. Zbyt mała liczba może być natomiast wynikiem niedoborów pokarmowych, zwykłego przemęczenia, przewlekłych infekcji lub uszkodzenia szpiku. Ważna jest także ocena liczby limfocytów, monocytów i granulocytów. Te pierwsze odpowiadają za bezpośrednią walkę z infekcjami i ich brak sprawiłby, że bylibyśmy bezbronni. Liczba limfocytów rośnie przeważnie przy infekcjach wirusowych. Z kolei niskie wartości zazwyczaj powiązane są z niską liczbą krwinek białych. Przy zwalczaniu infekcji wirusowych znaczenie mają monocyty. Przekroczone wartości mogą świadczyć np. o mononukleozie. W przypadku granulocytów ich liczba rośnie przy każdej infekcji bakteryjnej. Podwyższone granulocyty kwasochłonne występują często u alergików i w przypadku zarażenia pasożytem.
– A jak należy interpretować wyniki układu płytek krwi, czyli trombocytów?
– Oceniamy głównie ich liczbę. Infekcja lub przewlekłe krwawienie zwiększają liczbę płytek, które mają zahamować wspomniane procesy. Trudniej zdiagnozować przyczynę zbyt małej liczby płytek. Może to być związane np. z uszkodzeniem szpiku kostnego, niedoborem witamin lub uszkodzeniem wątroby.
– W jakich sytuacjach powinniśmy badać morfologię krwi?
– Gdy czujemy się świetnie, warto zrobić to badanie dla celów porównawczych, bo pokaże ono naszą indywidualną normę. Później morfologię robi się w zasadzie wtedy, gdy z organizmem dzieje się coś niedobrego. Pamiętajmy jednak, że stanu zdrowia nie da się ocenić wyłącznie na podstawie morfologii. Niektórzy mają świetne wyniki, a są chorzy i odwrotnie.