JAK CZYTAĆ WYNIKI BADAŃ? Cholesterol

Jednym z parametrów mających wpływ na ocenę naszego stanu zdrowia i potencjalnych zagrożeń jest poziom cholesterolu uważanego powszechnie za samo zło. O tym, czy taka opinia jest uzasadniona, czym grozi nadmiar cholesterolu i jak temu można przeciwdziałać, rozmawiamy z Bogumiłą Pietruszką, lekarzem rodzinnym.

– Jaką funkcję spełnia cholesterol w organizmie człowieka?

– To tłuszcz z grupy steroli. Wchodzi w skład błony komórkowej, hormonów płciowych, uczestniczy w syntezie witaminy D, kwasów żółciowych. Produkowany jest w wątrobie, ale dostarczany jest także z pożywieniem. W osoczu krwi występuje w połączeniu z białkami, tworząc kompleksy zwane lipoproteinami, wśród których mamy m.in.: lipoproteiny o bardzo niskiej gęstości (VLDL), lipoproteiny o niskiej gęstości (LDL) i lipoproteiny o wysokiej gęstości (HDL).

– Jaki poziom cholesterolu uważa się za normę?

– W Polsce przyjmuje się normy określone przez Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne i Europejskie Towarzystwo Miażdżycowe. Poziom cholesterolu całkowitego u osoby młodej i zdrowej, bez czynników ryzyka, powinien wynosić poniżej 200 mg/dl, przy czym każdy potencjalnie zdrowy pacjent powinien być poddany ocenie ryzyka zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych. Dokonuje tego lekarz prowadzący na podstawie tablic SCORE. U pacjenta z podwyższonym ciśnieniem tętniczym, palącego papierosy i z wysokim poziomem cholesterolu można obniżyć ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczy- niowych przez modyfikację stylu życia. Pacjenci z miażdżycą, po ostrym zespole wieńcowym, udarze mózgu lub z przewlekłą chorobą nerek należą do grupy bardzo dużego lub dużego ryzyka zgonu i normy dla nich są bardziej rygorystyczne. W tych przypadkach bierze się pod uwagę wartość LDL. Przy bardzo dużym ryzyku dąży się do LDL < 70 mg/dl, przy dużym ryzyku – LDL <100 mg/dl, przy umiarkowanym ryzyku – LDL < 115 mg/dl. Im bardziej ktoś jest chory, tym cholesterol po- Cholesterol całkowity: HDL: LDL: Trójglicerydy (TG): < 200 mg/dl (optymalny < 190 mg/dl) kobiety > 45 mg/dl, mężczyźni > 40 mg/dl < 115 mg/dl < 150 mg/dl winien mieć niższy. U niektórych osób obserwuje się szczególnie wysoki poziom LDL ze względu na hipercholesterolemię rodzinną, chorobę uwarunkowaną genetycznie, powodującą upośledzenie eliminacji złego cholesterolu we krwi i jego gromadzenie.

– Co to takiego „dobry” i cholesterol?

– „Dobry” cholesterol to HDL, którego normy są różne dla kobiet i mężczyzn – im go więcej, tym lepiej. Jego rolą jest usuwanie nadmiaru cholesterolu z organizmu poprzez złożone procesy biochemiczne przy udziale specyficznych enzymów. „Złym” cholesterolem nazywa się cząsteczki LDL, które przenikają pod śródbłonek i wprowadzają cholesterol do błony wewnętrznej tętnic. Ten proces ułatwia uszkodzenie naczyń krwionośnych, czemu sprzyja również palenie papierosów, nadciśnienie tętnicze i różnego rodzaju in-

„zły” fekcje. W konsekwencji tworzą się blaszki miażdżycowe, będące przyczyną powstawania zawału serca czy udaru mózgu. Zarówno cząsteczki HDL, jak i LDL są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego.

– O czym świadczy wysoki poziom cholesterolu, a o czym niski?

– Wysoki poziom cholesterolu całkowitego zwiększa ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych i sprzyja rozwojowi miażdżycy. Odpowiada za to LDL, którego prawidłowa wartość, według norm europejskich, powinna wynosić poniżej 115 mg/dl. Z obniżonym poziomem cholesterolu mamy do czynienia w nadczynności tarczycy, chorobach wątroby, zaburzeniach wchłaniania jelitowego, procesach nowotworowych. Niski cholesterol występuje również w rzadkich chorobach uwarunkowanych genetycznie.

– Jak można wpływać na ziom cholesterolu?

– Poziom cholesterolu całkowitego można obniżyć zdrowym stylem życia. Należy unikać papierosów i stosować odpowiednią dietę. Jej

po- podstawą powinny być m.in.: pełnoziarniste produkty zbożowe z dużą zawartością błonnika, chude mleko lub jogurt, kefir, chude sery, chude mięso drobiowe, ryby morskie bogate w kwasy omega 3, nasiona roślin strączkowych, warzywa i owoce, tłuszcze roślinne o dużej zawartości jednonienasyconych (oliwa z oliwek) i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (oleje z nasion), żywność wzbogacona w fitosterole (miękkie margaryny), białko sojowe. Suplementy diety zawierające czerwony ryż drożdżowy mają wpływ na obniżenie poziomu cholesterolu całkowitego i LDL. Niezwykle istotna jest też regularna aktywność fizyczna, która powoduje obniżenie całkowitego cholesterolu i LDL przy jednoczesnym wzroście poziomu HDL średnio o 10 – 15 proc.

– Kiedy i jak często należy badać poziom cholesterolu?

–U zdrowej osoby dorosłej, po 20. roku życia, takie badanie należy wykonać na czczo, po lekkiej kolacji dnia poprzedniego. Jeśli wynik jest w normie, kolejna kontrola zalecana jest co 5 lat. W przypadku osób z czynnikami ryzyka (chorobami przewlekłymi) częstotliwość badań jest większa i zależy od indywidualnych wskazań oraz sposobu leczenia. Decyduje o tym lekarz prowadzący pacjenta.