Leman w żupanie

Interesuje mnie etymologia nazwiska Żupaniec. Rozumiem, że pochodzi od żupana, ale nazwisko nie pasuje do mojej rodziny. Jak to się stało, że najwięcej ludzi o tym nazwisku funkcjonuje w Łódzkiem? Udało mi się ustalić, że pochodzi z Krakowa. Mamy w Pabianicach Dwór Kapituły Krakowskiej, może przywędrowało wraz z założycielami miasta? Ciężko mi to połączyć z moją rodziną, nazwisko najwyraźniej stare, dostojne jak strój szlachecki, choć my do niego nie pasujemy.

Katarzyna Żupaniec Tak, nazwisko pochodzi od żupana, jak nazywano staropolski ubiór męski, ale żupanem nazywano też człowieka możnego, dygnitarza, zaś ze skrótu wywodzi się rzeczownik „pan”. Jak pisze Zygmunt Gloger „u Słowian żupanami zwano sędziów, starostów, wójtów i sołtysów. Nazwa pochodzi z łacińskiego jupa, a tak nazywano w wiekach średnich suknię możniejszych ludzi, długą, dostatnią”. Był to strój poprzedzający kontusz, który później zakładano na żupan, który wraz z pasem i opończą był najdawniejszym strojem narodowym. (Encyklopedia staropolska, t. IV). Warto też wiedzieć, że rzeczownik żupa, czyli kopal- nia (np. soli, ołowiu czy srebra) znaczył też okręg ziemski, komora, polewka, breja. Stąd żupan, czyli naczelnik żupy, okręgu. J.S. Bystroń podpowiada jeszcze inny trop, przypominając poznańskiego księgarza i wydawcę Żupańskiego, który był z pochodzenia Grekiem i nazywał się Zupanas. Ten przeprowadził polonizację nazwiska na własną rękę, nie bacząc na żadną etymologię. W bazie PESEL mamy 39 nazwisk Żupaniec.

Od dłuższego czasu szukam pochodzenia nazwiska Rałowski. Pisałem nawet do ludzi mających takie nazwisko. Dowiedziałem się, że w przeszłości było kilku braci Rałowskich żyjących na Litwie, którzy postanowili przenieść się na tereny Polski. Najwięcej osób o tym nazwisku mieszka w okolicach Rzeszowa (tam mam rodzinę, o której wiem), Wrocławia, Nowej Soli i Warszawy.

Michał Rałowski Rałowski, podobnie jak XV-wieczny Rałowicz, Rałowiec, Rałuski czy Rałuża wywodzi się od niemieckiej nazwy osobowej Rall. Możliwe też, że jest modyfikacją nazwiska odmiejscowego – od Ralewic w Sieradzkiem.