Tarczyca – czuły kontroler organizmu

– Czy można żyć bez tarczycy? – Tarczyca to gruczoł wydzielania wewnętrznego, który jest niezbędny do życia. Wszystkie nasze tkanki reagują na hormony tarczycy i wszelkie zaburzenia w tym zakresie wpływają na czynność całego organizmu człowieka. Umożliwia to lekarzowi rozpoznanie niedoboru bądź nadmiaru tych hormonów.

– Jaką rolę pełni tarczyca w naszym organizmie?

– To swoisty kontroler, nadzorujący uzyskiwanie energii koniecznej do normalnego funkcjonowania naszych komórek. Tarczyca reguluje wytwarzanie ATPazy, enzymu wykorzystywanego przez mitochondria. Kontroluje też rozwój człowieka, począwszy od tworzenia struktury mózgu aż po wytwarzanie wszystkich innych tkanek. Pobudza również nasz system termoregulacyjny.

– Czy wspomniany gruczoł jest taki sam u kobiet i mężczyzn, i jak zmienia się on wraz z wiekiem?

– Tarczyca znajduje się w przedniej dolnej części szyi i składa się z dwóch połączonych ze sobą płatów. Jej wielkość jest podobna u obu płci i wynosi około 17 – 20 gramów. Badanie USG pozwala precyzyjnie określić jej wymiary i położenie. Wiek ma wpływ na jej funkcjonowanie, bo po 60. roku życia kilka procent kobiet ma niedoczynność tarczycy z powodu autoimmunologicznej choroby Hashimoto. Powstaje ona wówczas, gdy układ immunologiczny rozpoznaje niektóre struktury tarczycy jako obce i próbuje je zniszczyć. To dotyczy głównie kobiet, ostatnio coraz częściej także w młodszym wieku.

– Jakie hormony produkuje tarczyca i dlaczego są one tak ważne?

– To tyroksyna (T4), trójjodotyronina (T3) i kalcytonina. Ten ostatni hormon wpływa na gospodarkę wapniowo-fosforanową w organizmie człowieka. Najważniejszym hormonem wytwarzanym przez gruczoł tarczowy jest tyroksyna, która jest czynnikiem biologicznie mało aktywnym i dopiero poszczególne komórki poza tarczycą pobierają go z krążącej krwi, by w specjalny sposób go zmodyfikować (do T3) i właściwie wykorzystać. Tarczyca kontroluje rozwój wszystkich narządów i w dużym stopniu decyduje o naszym wzroście i rozwoju. Wspomniane hormony w okresie embrionalnym wpływają bowiem nie tylko na wzrost człowieka, ale także na prawidłowe tworzenie komórek nerwowych. Przypomnijmy, że nasza sprawność umysłowa nie zależy od masy mózgu, ale właśnie od liczby połączeń (wypustek) między komórkami.

– Jakie symptomy mogą świadczyć o nieprawidłowym funkcjonowaniu tarczycy?

– Możemy mieć do czynienia albo z nadczynnością, albo niedoczynnością gruczołu. W przypadku dziecka najczęściej zauważalnym objawem jest opóźnienie wzrastania, ale niekiedy też trudności w nauce. U osób dorosłych nadmiar hormonów tarczycy, czyli nadczynność, powoduje, że wy- twarza się za dużo energii. W efekcie jest nam gorąco i nadmiernie pocimy się, pojawia się osłabienie mięśniowe oraz zaburzenia rytmu serca (uczucie kołatania). Jesteśmy też nienaturalnie pobudzeni nerwowo, nie śpimy, jesteśmy zdenerwowani, często dochodzi też do utraty masy ciała. Dotyczy to szczególnie kobiet, które prawie siedem razy częściej niż mężczyźni chorują na zaburzenia czynności tarczycy. Z kolei niedoczynność tarczycy przejawia się pogorszeniem sprawności umysłowej, uczuciem zimna, apatią i osłabieniem. U ludzi starszych objawy te mylone są często z objawami starzenia się – pogorszeniem słuchu, depresją, bezsennością, suchością skóry czy wypadaniem włosów.

– Co w takich przypadkach powinno się robić?

– Aby potwierdzić, że ich źródłem są problemy z tarczycą, należy przeprowadzić badanie stężenia hormonu TSH, za pomocą którego przysadka mózgowa steruje pracą tarczycy. Wartości referencyjne TSH dla dorosłej osoby mieszczą się zazwyczaj w zakresie 0,4 – 4,0 mIU/l. Nawet u osób bez wyraźnych objawów zaburzeń czynności tarczycy po 60. roku życia każdy z nas powinien poddać się temu badaniu, a później powtarzać je co pół roku lub co rok. To niezwykle ważne zwłaszcza w przypadku kobiet, bowiem w tym wieku prawie połowa z nich ma zaburzenia struktury tarczycy (guzki) wymagające diagnostyki ultrasonograficznej i cytologicznej.

– W jaki sposób leczy się zaburzenia związanie z tarczycą i czy jest to skuteczne?

– W przypadku niedoczynności leczenie polega na zażywaniu preparatów tyroksyny – najbardziej znane to leki wytwarzane pod nazwami: Eutyrox N czy Letrox. Do leczenia nadczynności stosuje się od lat właściwie jeden lek z grupy tzw. tyreostatyków (Thyrozol, Metizol). Z kolei jako czynnik niszczący zbyt aktywne komórki tarczycy stosuje się radioaktywny izotop jodu. Wspomniane metody terapeutyczne są zazwyczaj bardzo skuteczne i obecnie coraz rzadziej wykonuje się zabiegi operacyjne. Nie dotyczy to, rzecz jasna, nowotworów tarczycy, które muszą być usunięte chirurgicznie. Są to jedne z najczęstszych nowotworów złośliwych u ludzi młodych w wieku 20 – 40 lat. W 2014 roku zanotowano w Polsce 2500 nowych przypadków zachorowań na raka tarczycy. Warto dodać, że w powstawaniu nowotworów tarczycy wykazano podłoże genetyczne.

– Ile osób ma problemy z tarczycą?

– Szacuje się, że nawet kilkanaście procent społeczeństwa, głównie kobiety, może mieć w ciągu życia problemy z czynnością lub zmianami strukturalnymi tarczycy, a więc jest to dość duża grupa naszych obywateli. Notujemy też coraz więcej przypadków chorób autoimmunologicznych, ze wspomnianą chorobą Hashimoto na czele. To wszystko zobowiązuje nas do działań profilaktycznych, sprowadzających się głównie do badania stężeń TSH oraz badań ultrasonograficznych i cytologicznych. dzimy rzeczy takie, jakimi są. Patańdźali opisał ośmiostopniową ścieżkę jogi. Zaczyna się ona od jam i niyam – zaleceń dotyczących relacji z ludźmi i postępowania w życiu. Następne stopnie dotyczą ciała i relacji między ciałem a umysłem – asana – pozycja ciała, pranajama, czyli ćwiczenia oddechowe wykonywane w celu kontroli „energii życiowej” i pratjahara, czyli „wycofanie zmysłów”. Kolejne praktyki dotyczą już ściśle pracy z umysłem: dharana – koncentracja, dhyana – medytacja i jej ukoronowanie – samadhi, czyli stan nadświadomości określany jako byt- błogość-świadomość. Klasyczna joga była systemem praktyk mentalnych, asana była w nim tylko pozycją do medytacji, nie ma dowodów na istnienie fizycznych ćwiczeń jogi w tamtych czasach. Pojawiły się one znacznie później – więcej na ten temat w następnym odcinku.

RADEK RYCHLIK

Radek Rychlik to pierwszy w Polsce nauczyciel, badacz i popularyzator dynamicznych odmian hatha jogi. Od 13 lat pracuje nad rozwojem i optymalizacją technik zapewniających zdrowie i harmonię psychofizyczną. W swojej pracy łączy mądrość tradycji Wschodu z osiągnięciami współczesnej nauki.

radekrychlik.pl