Jaruga pełna dziegciu
Jestem ciekawy, jaka jest etymologia mojego nazwiska – Dziechciaronek. Nazwisko pochodzi ze wschodniej Polski, dziadek pochodził ze wsi Nowy Pohost, niedaleko wsi Dziechciary. Przypuszczam, że istnieje związek między nazwą wsi a nazwiskiem. Być może nazwisko ma jakiś związek z „dziegciem”?
Mariusz Dziechciaronek
Skąd się wzięło?
Otałęga, nie bez pewnego ryzyka, idąc za rozumowaniem E. Brezy, wskazałbym jako początek nazwiska przydomek szlachecki Ota (Otta), poświadczony w źródłach od XIV wieku. Może to być też defekt wynikający z błędnej notacji. Tylko osiem nazwisk w zasobie PESEL.
Jaróg, powstało od gwarowego rzeczownika jaruga, czyli głęboki parów, błotny jar. Błotniste przedtym kryły błota jarugami pisał XVIII-wieczny poeta J.A. Bardziński. 140 nazwisk.
Fałda, pochodzi od rzeczownika pospolitego fałda, lub od gwarowego fałdra, fauda, czyli zmarszczka w tkaninie, zakładka. 280 nazwisk.
Kloc, co najmniej trzy
źródła:
kłoda
Tak, nazwisko, tu w formie zdrobnionej, pochodzi od słowa dziegieć, czyli rodzaju smoły produkowanej ze spalonej kory brzozowej. W gwarze wymawiano je: dziecheć. Stąd wywodzą się m.in. takie nazwiska jak: Dziechciar, Dziechciarczyk, Dziechciarow, Dziechciaruk czy Dziechcież. Podobnie nazwa wsi wiąże się z produkcją albo handlem drewna, korpus ciała albo metaforycznie człowiek gruby i gbur. 4093 nazwiska.
Flaga, co najmniej trzy znaczenia: flaga (chorągiew), jesienna słota albo gwarowo: nawałnica. Od flagi morskiej okręty bywają miotane, pisał Jan Kochanowski. 1061 nazwisk.
Rajchel, najpewniej od niemieckiej nazwy osobowej Reich, ta zaś od dawnego rzeczownika r r czyli wysoko urodzony, dostojny, szlachetny, pisze K. Rymut. 1059 nazwisk.
Zgrzebski, od czasownika zgrzebać, czyli zebrać coś, grzebiąc. Albo od rzeczownika zgrzebie – pakuły, krótkie włókna lnu. 51 nazwisk.
Śniaz, od gwarowego snażyć, czyli czyścić, chędożyć. Sześć nazwisk.
--dziegciem. Dziegciarzem nazywano człowieka warzącego (gotującego) dziegieć, smolarza. Współcześnie nazwiska Dziechciaronek używa 9 Polaków.
Nurtuje mnie etymologia nazwy mojej wsi Wielmoza, o rodowodzie popartym źródłami XII-wiecznymi! Pisano ją wtedy Welmosa. Czy nazwa ta wywodzi się od słowiańskiego bóstwa Welesa czy od starosłowiańskiego słowa oznaczającego wielkość, moc, czy od staroniemieckiego wille oznaczającego wolę, czyli zwolnienie od pańszczyzny. A może ma inne znaczenie? Z wyrazami szacunku M.B.
Obstawałbym przy etymologii od przymiotnika wielmożny lub rzeczownika wielmożnik. Pierwszy pierwotnie oznaczał kogoś potężnego, silnego, dzielnego. Z czasem stał się zwrotem grzecznościowym. Z kolei wielmożnikiem zwano kogoś, kto został wielmożnością obdarzony. I stąd pochodzi nazwa miejscowa jako osada ludzi obdarowanych. Rzeczownikiem wielmożne nazywano też jałmużnę (zatem coś, czym się innego obdarowuje). XII-wieczna grafia, czyli zapis nazwy miejscowości, raczej nie uzasadnia dalej idących interpretacji.