Książki i wakacyjne podróże

(Angora)

Śladami pisarzy.

czątku XXI wieku pisać o Wenecji albo o Paryżu, gdy wszystko zostało już opisane tak dokładnie? Jak konkurować z Goethem, Flaubertem, Proustem, Mannem?

Co ciekawsze, znamy kilka postaci, które przeszły do historii literatury wyłącznie dzięki odbytym podróżom. Gdyby nie ruszali się z miejsca i przez całe życie zajmowali własnymi interesami, na pewno nigdy byśmy o nich nie usłyszeli. Dopiero przeżycia zapamiętane podczas dalekiej wyprawy dały im nieodzowny impuls do pisania.

Podróżnik Juliusz Słowacki

Listę wielkich podróżników, których nazwiskami opatrzone są także wybitne dzieła literackie, otwiera Marco Polo, wenecki kupiec żyjący na przełomie XIII i XIV wieku. To on odkrył dla Europy Chiny, a właściwie prawie całą Azję, jakkolwiek Opisania świata nie utrwalił na pewno własną ręką, a wiarygodność tej relacji budzi niekiedy pewne wątpliwości, w przeciwieństwie do jej walorów artystycznych.

Choć każdy słyszał o Krzysztofie Kolumbie, to chyba mało kto czytał jego naprawdę pasjonujące pisma, dostępne również po polsku, uzupełnione i wzbogacone listami, przypisami oraz komentarzem. Warto wziąć je do ręki, by poznać lepiej sylwetkę najsławniejszego zapewne podróżnika wszystkich czasów.

Oczywiście, aby stworzyć ważne dzieło literackie stanowiące dokument podróży, wcale nie trzeba jeździć często ani zapełniać białych plam na mapie, ryzykować zdrowie i życie, tracić majątek. Wszystko zależy od umiejętności obserwacji, no i talentu pisarskiego.

Johann Wolfgang Goethe, przez długi czas związany z Weimarem, podróżował raczej niewiele. Do Italii wyprawił się po raz pierwszy już jako twórca dojrzały, zabawił tam dwa lata, a swoją relację przedstawił światu prawie po trzydziestu latach! A jednak Podróż włoska Goethego to jeszcze dziś punkt odniesienia dla wszystkich piszących o kulturze i historii tego kraju, tak chętnie odwiedzanego przez turystów.

Zupełnie odmiennymi podróżnikami byli dwaj polscy pisarze, których daty urodzenia dzieli niespełna pół wieku: Jan Potocki, autor Rękopisu znalezionego w Saragossie, oraz Juliusz Słowacki. Nawet na tle innych europejskich wędrowców przełomu XVIII i XIX wieku wyprawy Potockiego, zamożnego arystokraty, muszą robić wrażenie. W ciągu stosunkowo niedługiego życia, przerwanego samobójczą śmiercią w zagadkowych okolicznościach, zdążył odwiedzić nie tylko najważniejsze kraje europejskie, ale także Egipt, Maroko, Mongolię i Chiny! Biedniejszy od niego Słowacki podróżował znacznie mniej, jednak to raczej jego wyprawa przeszła do historii literatury polskiej. W ciągu niespełna roku zobaczył Włochy, Grecję, Egipt, Palestynę. Poematy Podróż z Ziemi Świętej do Neapolu i Ojciec zadżumionych, utwory zainspirowane wrażeniami z egzotycznej wycieczki, czytają jeszcze przynajmniej najbardziej wytrwali miło-