Rozmowa z dr. n. med. JACKIEM MAGNUSZEWSKIM, ordynatorem oddziału ortopedii Medical Magnus Clinic
– Dlaczego na operację wymiany stawu kolanowego czeka się w Polsce latami?
– Obserwujemy proces starzenia się społeczeństwa, czemu towarzyszy wydłużanie się średniej długości życia. Dlatego też zapotrzebowanie na zabiegi rekonstrukcyjne zwiększające naszą aktywność jest coraz większe. Tymczasem środki przekazywane na ten cel przez NFZ są ograniczone i niewystarczające do przeprowadzenia oczekiwanych zabiegów operacyjnych – endoprotezoplastyki stawów kolanowych. W efekcie na tego typu zabieg trzeba czekać od 2,5 roku do 5 lat, w zależności od ośrodka.
– Co decyduje o tym, że dana osoba wymaga wymiany stawu kolanowego?
– Najważniejszym powodem są dolegliwości bólowe ograniczające ruchomość stawu. Wynika to najczęściej ze zmian zwyrodnieniowych. Tego typu dolegliwości nasilają się z wiekiem i szacuje się, że po 50. roku życia wspomniane problemy ma ponad 7 proc. ludzi. W większej mierze dotyczy to kobiet. Chorobie zwyrodnieniowej sprzyjają m.in. brak ruchu i otyłość. W początkowym okresie choroby stosuje się leki przeciwbólowe i pochodne kwasów hialurenowych, mające regenerować chrząstkę. W naszym ośrodku stosowane jest leczenie komórkami macierzystymi oraz artroskopowe, które w połączeniu z rehabilitacją daje w niektórych przypadkach dobry efekt. Wraz ze zwiększającymi się dolegliwościami i brakiem poprawy po leczeniu zachowawczym jesteśmy zmuszeni do wykonania endoprotezoplastyki stawu kolanowego.
– Jakie są przeciwwskazania do takiego zabiegu?
– Najważniejszy jest ogólny stan pacjenta oraz to, czy ma on zaburzenia naczyń obwodowych. W Polsce, w dużej mierze, wymianę stawu kolanowego stosuje się u ludzi ok. 70. roku życia, podczas gdy w krajach wysokorozwiniętych tego typu zabiegi wykonuje się u pacjentów o 15 lat młodszych, u których proces zwyrodnieniowy nie jest tak bardzo zaawansowany i zabieg pozwala im uzyskać sprawność konieczną do powrotu do normalnej pracy.
– Czy wymienia się cały staw, czy jedynie części najbardziej zniszczone chorobą?
– Najczęściej stosuje się protezy całkowite stawu kolanowego, bo są najbardziej skuteczne i najlepiej spełniają swoje zadanie. Jednak w przypadku osób w wieku ok. 60 lat, u których występuje bolesność przedziału udowopiszczelowego, ale jest zachowany prawidłowy zakres ruchomości stawu i nie ma problemów z masą ciała (waga poniżej 80 kg), stosuje się często protezy jednoprzedziałowe. – A w innych przypadkach? – Przy bardziej zaawansowanych zmianach zwyrodnieniowych, które obejmują cały staw kolanowy, stosuje się endoprotezy całkowite. Ich rodzaj zależy od wieku pacjenta, stanu układu kostnego i występujących zaburzeń osi kończyny. Z kolei ze względu na sposób mocowania mówimy o protezach cementowych i bezcementowych. Prowadzone badania wykazały, że mocowanie protezy za pomocą cementu daje lepsze efekty i znacznie zmniejsza pojawienie się ewentualnych problemów. Protezy bezcementowe częściej stosuje się u młodszych pacjentów, choć nie u każdego – musi być pewność skutecznego jej zespolenia z kością.
–W jaki sposób przeprowadzany jest zabieg?
– Trwa on zazwyczaj około godziny, a ortopeda dostaje się do stawu poprzez nacięcie przedniej powierzchni na długości 10 – 15 cm. W trakcie zabiegu dochodzi do wymiany uszkodzonych elementów stawu i zastąpienia ich protezą. Po operacji pacjent pozostaje na oddziale szpitalnym do 5 dni. Jeśli zastosowano szwy niewchłaniane, trzeba je usunąć po ok. 14 dniach.
–A kiedy następuje normalnej sprawności?
– To zależy od wielu czynników. Już dzień po zabiegu pacjent jest stawiany i rozpoczyna się chodzenie za pomocą kul. Po 3 – 4 tygodniach rehabilitacji uzyskuje się odpowiednią niezależność ruchową, co pozwala np. po 30 –
powrót
do 45 dniach prowadzić samodzielnie samochód.
– Czy po prawidłowo przeprowadzonej operacji następuje powrót do normalnej sprawności ruchowej?
– Należy pamiętać, że nawet najle- piej przeprowadzony zabieg może nie spełnić do końca oczekiwań pacjenta. Mogą bowiem pojawić się bóle uniemożliwiające odzyskanie dobrej funkcji operowanej kończyny.
– Jakie jeszcze powikłania mogą wystąpić?
– Do charakterystycznych powikłań, poza wspomnianymi bólami, należy opóźnione gojenie się ran. Dotyczy to zwłaszcza pacjentów z dużą nadwagą, jak i zaburzeniami ze strony naczyń obwodowych. Trzeba jednak zaznaczyć, że powikłania występują rzadko i dotyczą 1 – 3 proc. przypadków.
– Czy wstawiona proteza służyć nam będzie już do końca życia?
– Wieczne są ponoć tylko pióra. Nie można założyć, że taki zabieg na stawie kolanowym wykonywany jest tylko raz. Zawsze taka proteza może ulec obluzowaniu i po pewnym czasie trzeba ją wymienić. Przyjmuje się też, że 90 proc. zakładanych protez całkowitych wystarczy na ok. 15 lat. W przypadku protez jednoprzedziałowych okres ten jest krótszy i wynosi do 10 lat. Dla siedemdziesięciolatka może to oznaczać, że nie dojdzie już do jej wymiany, ale jeśli wstawimy protezę pięćdziesięciolatkowi, to z pewnością trzeba ją będzie kiedyś zastąpić nową.