Powinnam zrobić, żeby zakończyć tę sprawę? – Michalina Wójcik (e-mail)
W sprawie o stwierdzenie nabycia spadku sąd ma obowiązek ustalić, kto jest spadkobiercą, zaś uczestnicy postępowania mają obowiązek wykazania swoich praw do spadku wynikających z pokrewieństwa lub z testamentu.
Powinna Pani zwrócić się do organów rejestrujących zgony w państwach, w których spadkobiercy zmarli, z prośbą o wydanie dokumentów potwierdzających zgon. Jeśli odpowiednie urzędy nie będą posiadały dokumentów, będzie mo- gła Pani wystąpić do polskiego USC o rejestrację zgonu tych osób (art. 99 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego, Dz.U. z 2015 r. nr 1274). Jeśli zaś otrzyma Pani zagraniczny akt zgonu, możliwa będzie jego transkrypcja (art. 104 ustawy).
Ogłoszenie wzywające spadkobierców następuje, gdy zapewnienie spadkowe i inne dowody nie pozwalają na ustalenie, kto jest spadkobiercą, np. w razie poszukiwania spadkobierców spadkobiercy (art. 672 k.p.c.).
Prawo do grobu
Mój dziadek owdowiał w czasie drugiej wojny światowej. Ożenił się powtórnie, nie mieli wspólnych dzieci z drugą żoną. Zmarł w 1974 r., a jego żona, czyli prawnie moja babcia, opłaciła trzy miejsca na cmentarzu komunalnym na 20 lat. Zmarła w 1977 r. i została pochowana w drugiej z wykupionych trzech kwater. W trzeciej został pochowany w 1988 r. mój ojciec. W 1994 r. opłaciłam wszystkie kwatery; w 2012 r. wyraziłam zgodę na pochowanie brata mojego ojca w jego grobie, a w 2014 r. ponownie opłaciłam na 20 lat wszystkie kwatery. W tym roku zmarł mąż kuzynki i został bez mojej zgody – jedynie za zgodą ciotki, siostry mojego ojca – pochowany w grobie dziadka. W zakładzie pogrzebowym dowiedziałam się, że skoro nikt z najbliższej rodziny babci nie żyje (nie miała dzieci ani rodzeństwa), a ja nie jestem krewną, to nie mogę dysponować grobem. Czy faktycznie? Jakie przepisy regulują kwestie pochówku?
– Aleksandra Maryasz (e-mail) Naszym zdaniem zarząd cmentarza nie ma racji. Kwestie pochówku regulują przepisy ustawy z dnia 31.01.1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz.U. z 2015 r. nr 1274 ze zm.). Zgodnie z jej art. 10 ust. 1, „Prawo pochowania zwłok ludzkich ma najbliższa pozostała rodzina osoby zmarłej, a mianowicie: 1) pozostały małżonek (ka); 2) krewni zstępni; 3) krewni wstępni; 4) krewni boczni do czwartego stopnia pokrewieństwa;
5) powinowaci w linii prostej do pierwszego stopnia”.
Ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych nie reguluje jednak stosunków pomiędzy bliskimi zmarłego ani prawa do grobu, ponieważ jest przepisem z dziedziny prawa publicznego. Nabyte przez złożenie zastrzeżenia i przez dokonanie opłaty za pochowanie zwłok prawo nie daje swobody decyzji, czy i kto powinien być pochowany. To uprawnienie pozostaje wspólne dla osób bliskich zmarłego, wynika bowiem z własnego prawa osobistego każdej z tych osób. Opłacenie grobu skutkuje więc nabyciem prawa do wykorzystania miejsca, wiążącym wobec zarządcy cmentarza (wyrok Sądu Najwyższego z 21.10.2010 r., IV CSK 113/10).
Prawo do grobu jest specyficznym uprawnieniem, do którego zastosowanie mają przepisy o ochronie dóbr osobistych w zakresie kultu pamięci osoby zmarłej. Prawo to powstaje na rzecz osoby, która zawarła stosowną umowę z zarządem cmentarza. Do chwili pochowania w grobie pierwszego zmarłego jest prawem majątkowym, którym uprawniony może swobodnie dysponować. Z chwilą pochowania w grobie pierwszego zmarłego na pierwszy plan wysuwają się uprawnienia niemajątkowe związane z kultem pamięci osoby w nim pochowanej. W wyroku z 3.12.2010 r. (I CSK 66/10) Sąd Najwyższy podkreślił, że prawo do grobu ma dwojaki charakter: osobisty i majątkowy, przy czym elementom osobistym przypada rola wiodąca, bez względu na to, jaka jest wartość elementów majątkowych tego prawa i na czym one polegają. Z tą chwilą osoba, która wybudowała grób na podstawie zawartej przez siebie umowy z zarządem cmentarza i uiściła należną opłatę cmentarną, nie może już bez porozumienia z osobami, o których mowa w art. 10 ust. 1 ustawy, decydować samodzielnie o pochowaniu w tym grobie innych zmarłych. O pochowaniu zwłok w grobie mającym charakter grobu rodzinnego decydują wspólnie: osoba, która poniosła koszty budowy grobu i uiściła opłatę za korzystanie z miejsca na cmentarzu, oraz członkowie najbliższej rodziny, dla której grób został przeznaczony; w razie sporu każda z wymienionych osób może się zwrócić o rozstrzygnięcie do sądu (uchwała Sądu Najwyższego z 29.09.1978 r., III CZP 56/78).
Z tego względu, jako wnuczka osoby pochowanej w grobie, ma Pani takie samo prawo do decydowania o ponownym pochówku w grobowcu, jak Pani ciotka.
Działkowicz (nie)legalny
Moja znajoma ma ogródek działkowy, na którym stoi altana. Wręczyła mi do niej klucze i pozwoliła wypoczywać na swojej działce. Znalazły się jednak osoby, które twierdzą, że przebywam na działce nielegalnie. Czy mając ustne zezwolenie właścicielki działki, mogę na niej przebywać?
– Marcin Nowak z Międzyrzecza Powinni Państwo zapoznać się z regulaminem ROD. Działkowiec ma obowiązek używania działki zgodnie z przeznaczeniem i przestrzegania regulaminu ogrodów działkowych.
Co do zasady, oddanie przez działkowca działki lub jej części osobie trzeciej (niebędącej działkowcem) do płatnego lub bezpłatnego używania jest podstawą do wypowiedzenia przez ROD umowy dzierżawy działki (art. 36 ust. 3 pkt 3 ustawy z 13.12.2013 r. o rodzinnych ogrodach działkowych (Dz.U. z 2014 r. nr 40 ze zm.). Udostępniając Panu działkę, znajoma naraża się na ryzyko wypowiedzenia umowy.