Nów, nowiu (nie: nowia)

Słowem nów określa się ‘fazę Księżyca, podczas której znajduje się on między Ziemią a Słońcem i zwrócony jest ku Ziemi częścią nieoświetloną’. W tej pozycji cała strona Księżyca widoczna z Ziemi pozostaje w cieniu i Księżyca nie widać gołym okiem.

W większości języków europejskich nazwa nowiu w dosłownym tłumaczeniu brzmi nowy księżyc (np. ang. new moon czy fr. nouvelle lune), ponieważ w pierwotnym znaczeniu był to pierwszy widoczny fragment (sierp) Księżyca tuż po nowiu. Nasi przodkowie kilka stuleci temu również niekiedy mówili zamiast nów – nowy księżyc...

Fazą przeciwną do nowiu jest pełnia ( najbliższa przypada stycznia br. o godz. 2.46). Wtedy cały oświetlony obszar Księżyca zostaje zwrócony ku Ziemi.

Pamiętajcie o tym, że słowo nów dotyczy wyłącznie Księżyca, dlatego za błędne uważa się wyrażenie nów Księżyca, którym się niekiedy operuje (to tzw. pleonazm, czyli wyrażenie zawierające niepotrzebnie powtórzenie treści zawarte w członie zasadniczym).

Mówi się zawsze np. dzisiaj nastąpi nów (a nie: nów Księżyca); podczas nowiu (a nie: nowiu Księżyca) jest bardzo ciemno; Księżyc znajdzie się niebawem w nowiu itd.

Zwracam Wam jeszcze uwagę na odmianę przez przypadki rzeczownika nów.

Jest to dzisiaj słowo rodzaju męskiego twardotematowe, tzn. kończące się na w twarde, ale historycznie było ono miękkotematowe (po w stał jeszcze przyrostek -j: nówj).

Z tego względu nów zachował odmianę miękkotematową: M. nów, D. nowiu (nie: nowia), C. nowiowi, B. nów, N. z nowiem, Ms. o nowiu, w nowiu.

Łatwiej się tego nauczycie, jeśli zapamiętacie, że słowo nów odmienia się tak samo jak ołów (D. ołowiu, C. ołowiowi, N. z ołowiem, Ms. o ołowiu, w ołowiu).