Teatr przeklęty
Prokuratura wszczęła śledztwo z urzędu mające wyjaśnić, czy na warszawskiej scenie nawoływano do zabójstwa Jarosława Kaczyńskiego i obrażono uczucia religijne Polaków
– Film powinien zaczynać się od trzęsienia ziemi, a potem napięcie ma ciągle rosnąć – mawiał Alfred Hitchcock. W spektaklu „Klątwa” według Wyspiańskiego, zrealizowanym przez chorwackiego reżysera Olivera Frljicia na deskach Teatru Powszechnego, jest podobnie.
Grupa przestraszonych aktorów dzwoni do Bertolda Brechta z pytaniem, jak ma wystawić sztukę narodowego wieszcza. – Jesteście z Polski, więc dzwońcie do papieża – pada odpowiedź. Na scenę wjeżdża figura Jana Pawła II z długim penisem. Aktorzy gromadzą się wokół niej w pozach pełnych uwielbienia. Następuje „robienie laski” papieżowi, czyli scena oralnego seksu z wyobrażeniem Wojtyły. Później na szyi głowy Kościoła katolickiego pojawia się tabliczka z napisem „Obrońca pedofilii”, a on sam zawisa na sznurze. A to jeszcze nie koniec. Są też karabiny zrobione z krzyży, symboliczne ścięcie krzyża giganta, stosunek księdza z dziewczyną będący zapłatą za ochrzczenie jej nieślubnego dziecka, opowieści aktorów o molestowaniu, jakiego doświadczyli ze strony duchownych, wreszcie monolog o epizodzie, który w przedstawieniu miał być, ale się nie pojawił. – Oliver, znając moje poglądy, zaproponował mi scenę, w której miałam zbierać pieniądze na zabójstwo Kaczyńskiego – mówi do widzów jedna z aktorek – i miałam w tej scenie zapytać was, czy chcielibyście przeznaczyć pieniądze na ten cel (...). Co się okazuje – naprawdę można znaleźć człowieka, który może to zrobić za 50 tysięcy euro, czyli tanio. No i właśnie teraz powinna być ta scena, właśnie teraz powinnam schodzić po schodkach z woreczkiem, płacząc, że naprawdę żarty się skończyły i naprawdę boję się o przyszłość mojego kraju i powinnam teraz prosić was o jakieś małe wsparcie finansowe naszej kwesty, zaznaczając, jakie są wszelkie prawne konsekwencje tego działania.
Marzy mi się szum
Realizując „Klątwę” w takiej formie, Oliver Frljić i Teatr Powszechny wiedzieli, że ryzykują wojnę z Kościołem, władzą i wszystkimi prawicowymi środowiskami w Polsce. Nadal trwa śledztwo w sprawie obrazy uczuć religijnych i publicznego znieważenia flagi podczas poprzedniego spektaklu Frljicia „Nasza przemoc, wasza przemoc”, pokazywanego jesienią ubiegłego roku na festiwalu Prapremiery. W Teatrze Polskim w Bydgoszczy Chrystus gwałcił wówczas muzułmankę, a innej muzułmance polska flaga posłużyła do masturbacji. To samo przedstawienie zaprezentowane w Niemczech, w którym użyto niemieckiej flagi, nie wywołało żadnej sensacji. Ale już w swojej rodzinnej Chorwacji Frljić nie ma lekko. Wprawdzie tamtejsi prokuratorzy się nim jeszcze nie interesują, ale nie obywa się bez demonstracji. Kiedy został dyrektorem Teatru Narodowego w Rijece, podczas chorwackiego święta niepodległości wywiesił na budynku flagę w kolorach tęczy i nazwał scenę LGBTQ National Theatre. Uznano to za obrazę narodu. – Ale najgorsza sytuacja była po spektaklu „Druga wojna” wystawionym (...) w 20. rocznicę operacji „Burza” – opowiada reżyser. – To jedno z najważniejszych świąt narodowych. Mieliśmy pełne triumfalizmu obchody, ale nikt nie mówił o ofiarach „Burzy” (...). W moim spektaklu na scenie stanęło pięć kobiet i opowiedziały własne historie wojenne. Były zdecydowanie różne od oficjalnej narracji. Kiedy ukazały się artykuły zapowiadające spektakl – zaczęły się protesty. Były też bijatyki przed teatrem, a ówczesna premier Jadranka Kosor niejednokrotnie zarzucała reżyserowi nienawiść do własnego kraju. Oliver Frljić zyskał opinię skandalisty i prowokatora. On sam uważa, że to dobrze, bo jego przedstawienia wychodzą poza scenę. Dzisiaj teatr to sztuka elitarna, która nie jest w stanie komunikować problemów społeczeństwu. Skandal ogłaszany przez media rozszerza krąg odbiorców. Wszystko, co robi szum, zwiększa szansę na dotarcie do ludzi, którzy do teatru nigdy by nie przyszli,