Chodząc, jedną nogą o drugą bije

Organizuję zjazd rodzinny i ciekawa jestem, skąd pochodzi nazwisko pradziadka Szpotański. Wiem, że rodzina ma korzenie kresowe i warszawskie. Przy okazji – zawsze mnie interesowało pochodzenie nazwiska innego dziadka Sobieraj. Podziwiam Pana wiedzę „detektywistyczną” i językową.

Jolanta Krupa PS Krupa to pewnie od ziarna, kaszy, uprawy roli czy pracy w młynie?

Pani Jolanto, Pani pradziadek nosił nazwisko, które powstało od staropolskiego rzeczownika szpot (albo spot), oznaczającego narośl na nodze konia lub nieprawidłowe skrzywienie. Stąd też pochodzi przymiotnik szpotawy, zatem krzywonogi. Koń będzie tak szpotawy, iż chodząc jedną nogą o drugą bije, czytamy w XVI-wiecznych „Księgach o gospodarstwie”. Używany też był czasownik szpocić w znaczeniu kazić, szpecić, zniekształcać, hańbić, który z czasem przybrał współczesną nam formę szpecić. Sobieraj to nazwisko utworzone ze złożenia zaimka sobie i rzeczownika raj. Słowniki łączą tę formę z nazwą osobową Sobie- rad, czyli sobek, człowiek niezależny, samolub. A Krupa? Tu źródłosłów jednoznaczny nie jest, bo nazwisko może pochodzić albo od kaszy, albo od gwarowego rzeczownika kawałek, wreszcie od tylnej, górnej części korpusu zwierzęcia. Nazwisk Szpotański mamy 256, Sobieraj – 8758, ale Krupów jest najwięcej, bo 23 619.

Niedawno przebywałam w nowym towarzystwie, gdzie rozwinęła się dyskusja na temat nazwiska, które noszę po mężu – Rupenthal. Rodzina twierdzi, że nazwisko ma korzenie w Austrii, co wywnioskowano z tego, że teść urodził się w Galicji Wschodniej, czyli przodkowie pochodzą z terenów austro-węgierskich. Znajomi upierali się jednak, że nazwisko jest niemieckie lub żydowskie.

Emilia Rupenthal Pochodzenie tego nazwiska jest proste. Początek dała mu niemiecka nazwa osobowa Rup(p)enthal, ta zaś powstała od imion złożonych na Hruod- oraz tal (czyli dolina). W polszczyźnie funkcjonują od dawna w formach: Rupentalski, Rupental, Rupenthel. 13 nazwisk w bazie PESEL.