Co miał Lech Kaczyński do skazania Tomasza Komendy?
Faktem jest, że Lech Kaczyński jako minister sprawiedliwości wywierał presję na prokuratorów w śledztwie dotyczącym gwałtu i morderstwa 15-letniej dziewczynki. Ale to nie Kaczyński spartaczył wyniki badań genetycznych, przez które Tomasz Komenda trafił na 18 lat do więzienia.
„Mamy dowód na to, że na postawienie ciężkich oskarżeń Tomaszowi Komendzie naciskał ówczesny prokurator generalny Lech Kaczyński” – obwieściła na pierwszej stronie „Gazeta Wyborcza”. Owym dowodem ma być wywiad z Lechem Kaczyńskim dla tejże gazety z listopada 2000 r. Kaczyński był wówczas od prawie pół roku ministrem sprawiedliwości i prokuratorem generalnym w rządzie koalicji AWS-Unia Wolności kierowanym przez Jerzego Buzka. Pozował na szeryfa i próbował ręcznie sterować prokuraturą, by wymusić zaostrzenie kar dla przestępców – co zresztą podobało się Polakom i przyczyniło się do powstania PiS.
Zbir i degenerat
Co mówił wówczas w „Wyborczej”? – Brutalnie zgwałcono, a później zamordowano piętnastoletnią dziewczynkę, właściwie jeszcze dziecko. Znaleziono jej ciało z rozerwanymi narządami rodnymi. I prokurator powiada pełnomocnikowi rodziny, że co najwyżej może jednemu ze sprawców postawić zarzut gwałtu. Są ślady zębów tego zbira, ślady DNA, wszelkie możliwe znaki – i nie można postawić zarzutu. Taki sposób interpretacji praw człowieka, które czynią przestępców bezkarnymi, a ofiary bezbronnymi, stanowi zagrożenie dla porządku społecznego. I mówi to panu człowiek, który w PRL sam walczył o przestrzeganie praw człowieka. – Ale czego pan próbuje dowieść? Że prokurator chroni sprawców przed odpowiedzialnością? – Chcę pokazać, jak interpretuje się słuszne skądinąd przepisy regulujące sytuację podejrzanego. Ale ten przykład ukazuje też znieczulicę, atrofię moralną. I nie jest to, niestety, zjawisko wyjątkowe. Gdyby człowiek zdrowy moralnie ścigał morderców tej dziewczynki, na pewno zaangażowałby się w to z całej siły, a nie szukał sposobów chronienia degeneratów.
Badania obciążały Komendę
„Wyborcza” przedstawia sprawę jasno: „zbirem” i „degeneratem” był wedle Kaczyńskiego Tomasz Komenda. Gazeta własny wywiad przedstawia jako dowód na to, że to Kaczyński naciskał na zarzuty dla Komendy, a zatem – że to on ponosi odpowiedzialność za skazanie niewinnego człowieka. „Odwoływano prowadzących sprawę. W kwietniu 2001 r. prokurator Tomasz Fedyk skierował do sądu akt oskarżenia przeciwko Tomaszowi Komendzie. A potem Komendę skazano na 25 lat” – pisze gazeta. Szkopuł w tym, że to nie jest dowód na to, że Kaczyński parł do skazania konkretnie Komendy. Z wypowiedzi dla „Wyborczej” wynika, że chciał ukarania dewianta, którego winę potwierdziły badania biegłych („ślady zębów tego zbira, ślady DNA”). Nie ma dowodów na to, że jako prokurator generalny Kaczyński wskazywał palcem swym podwładnym konkretnego człowieka. Wywiad pokazuje raczej, że chodziło mu o zakończenie bulwersującej sprawy poprzez ukaranie podejrzanego, którego obciążały dowody. Sama gazeta pisze, że „przeciwko Komendzie świadczyły badania DNA i odcisk szczęki zostawiony na ciele ofiary, został także rozpoznany na portrecie pamięciowym”. Kaczyński nie mógł wiedzieć, że w badaniach DNA popełniono błędy, a zatem – że dowody zostały spartaczone, a może wręcz sfabrykowane. Prokurator generalny nie ma wiedzy i instrumentów, by kwestionować ekspertyzy biegłych – które w tej sprawie były przesądzające.
Skorumpowany prokurator
Można twierdzić, że Kaczyński, atakując prokuratorów, budował presję, która doprowadziła do tragicznej pomyłki. Szkopuł w tym, że akurat w tej sprawie prokuratorzy od początku się kompromitowali. Gdy Kaczyński został ministrem, śledztwo prowadził już czwarty prokurator – Stanisław Ozimina. Kilka lat później został usunięty z zawodu i skazany – brał łapówki w zamian za wypuszczanie przestępców. „W marcu 1999 r., czyli ponad dwa lata po zbrodni na Małgosi, z powodu niewykrycia sprawcy śledztwo już nawet umorzono, ale po kolejnej skardze szybko zostało wznowione. Przez kilka miesięcy w sprawie jednak nic się nie działo” – pisała „Wyborcza” w jednym z poprzednich tekstów dotyczących sprawy Komendy. Sama „Wyborcza” przyznaje także, że Kaczyński zajął się sprawą po interwencji Ewy Szymeckiej, adwokatki rodziców Małgosi, zamordowanej w noc sylwestrową 1996/1997. Prawniczka napisała list, w którym przedstawiła nieprawidłowości w śledztwie, m.in. porzucanie przez śledczych wątków dotyczących potencjalnych podejrzanych. A zatem nie była to polityczna pokazówka szeryfa, tylko interwencja na prośbę rodziny ofiary, która znalazła się w epicentrum nieudolnego i opieszałego śledztwa.
Nawet ta poznawana dziś prawda, że Komenda jest niewinny, a prawdziwy sprawca dotąd nie został ustalony – jest koronnym dowodem na kompromitację prokuratury. Kaczyńskiego można byłoby winić, gdyby zdawał sobie sprawę, że dowody zgromadzone w śledztwie – a zwłaszcza badania biegłych, w tym DNA – budzą podejrzenia.
Przelotny minister
Także kalendarium tej sprawy pokazuje, że Kaczyński miał ograniczony wpływ na jej prawny finał, bo ministrem był krótko. Prokurator Stanisław Ozimina – ten od łapówek – zatrzymał Komendę w kwietniu 2000 r, stawiając mu zarzut zgwałcenia skutkującego śmiercią. A Kaczyński został prokuratorem generalnym 12 czerwca. Po spotkaniu Szymeckiej z Kaczyńskim, Ozimina został odsunięty od sprawy – był styczeń 2001 r. Wtedy sprawa trafiła do wspomnianego – piątego już – prokuratora Tomasza Fedyka i to on oskarżył Komendę. Znów jeden z poprzednich tekstów „Wyborczej”: „Prokurator Tomasz Fedyk w czasie trwania procesu dezawuował wszystkie dowody, które mogłyby świadczyć o niewinności Tomasza Komendy. Opierał się w oskarżeniu przede wszystkim na wynikach badań biologicznych, które – jak się teraz okazało – były co najmniej wątpliwe”. Kaczyńskiego już w czasie procesu nie było w prokuraturze – został odwołany na początku lipca 2001 r. Do skazania w pierwszej instancji doszło w 2003 r., w drugiej – w 2004 r.
Sądy zaostrzyły karę
W dyskusji o odpowiedzialności Kaczyńskiego za sprawę Komendy pamiętać należy bowiem o jednym. Komendę do więzienia wsadziły sądy, które w tej sprawie – tak jak prokuratura – popełniły kardynalne błędy, nie weryfikując dowodów. W dodatku sąd pierwszej instancji zmienił kwalifikację czynu za zabójstwo i dlatego orzekł 15 lat więzienia. Po apelacji rodziców ofiary, Sąd Apelacyjny dodatkowo podwyższył wyrok do 25 lat. Znów cytat z jednego z niedawnych tekstów „Wyborczej” o tamtym procesie: „Tomasz Komenda został niesłusznie skazany za morderstwo, mimo że były wówczas wyniki badania DNA jednoznacznie wskazujące, że włosy znalezione na miejscu zbrodni nie należą do niego. Te wyniki nie zostały jednak wzięte pod uwagę”. Kaczyński – to prawda – miał dość opresyjny sposób traktowania prokuratorów. Ale jako minister sprawiedliwości akurat sądom – poza ofukiwaniem – nic w istocie nie zrobił. Zresztą, gdy zapadały wyroki, był posłem opozycji i nie miał najmniejszego wpływu na orzeczenia. W tej sprawie PiS pada ofiarą własnej broni – wszak ówczesny zastępca Kaczyńskiego Zbigniew Ziobro próbował niedawno wykazywać swą rzekomo wyjątkową rolę w uniewinnieniu Komendy. I oskarżał o niesłuszne skazanie poprzedniczkę Kaczyńskiego, minister sprawiedliwości Hannę Suchocką, wywodzącą się ze znienawidzonych przez PiS środowisk liberalnych.
Druga pomyłka wisiała w powietrzu
W sprawie Komendy prawda jest pochodną czasu. Z punktu widzenia Kaczyńskiego w 2000 r. sprawa była jasna: złapany został sprawca. Zresztą, dla wielu mediów – w tym „Wyborczej” – także. Jeden z jej ówczesnych dziennikarzy zajmujących się sprawą Komendy pisał po wyroku w 2003 r. „Skazany wczoraj Tomasz K. ma jeszcze jedną sprawę – przed Sądem Rejonowym w Oławie. Jest w niej oskarżony o gwałt. Doszło do niego kilka miesięcy przed zbrodnią w Miłoszycach, nad stawem w Jelczu-Laskowicach. Kod genetyczny sprawcy gwałtu z Jelcza – jak się okazało – to kod Tomasza K”. Jak się okazało, to nie był kod DNA Komendy, a kolejna sądowa pomyłka wisiała w powietrzu.
Być może Lech Kaczyński budował nastrój, ale media w takim razie także. Dlatego lepiej, by dziś – do czasu wyjaśnienia przez prokuraturę i sąd, jak doszło do wyrządzenia Komendzie tej okrutnej krzywdy – zachowały wstrzemięźliwość w ferowaniu wyroków.