Nie każdy Kowal z kuźni

Przyjęło się powtarzanie stereotypu, że nazwiska polskie zakończone na -cki i -ski przeświadczają o szlacheckim pochodzeniu, gdyż jakoby „potwierdzają” akt własności. Sandomierski, pan na Sandomierzu; Zamojski, pan na Zamościu i tak dalej. Tymczasem powyższe sufiksy potwierdzają li tylko znaczącą grupę nazwisk odmiejscowych, czyli przymiotników powstałych od nazw miejscowych. Czyli wskazują człowieka, który pochodził z danej miejscowości, pełniącego tamże jakąś funkcję, na końcu wreszcie oznaczają, że mógł być właścicielem ziemskim. A tych, liczbowo biorąc, było niewielu. Już w średniowieczu, pisze K. Rymut, nazwiska kończące się na -ski nie stanowiły określenia właścicieli, lecz miejsca, skąd człowiek się wywodził. Przykładem może być nazwisko Krakowski, które nawet nie mogło oznaczać właściciela Krakowa, gdyż był to gród królewski należący do monarchy. Końcówki -cki i -ski dowodzą ekonomii języka, zastąpiły bowiem, w praktycznej formie, starsze formy jak Janko z Czarnkowa (Czarnkowski) czy Biernat z Lublina (Lubelski lub Lubelczyk). Niekiedy nazwiska odmiejscowe komplikowały kwestie rodowe. Bywało, pisze o tym J.S. Bystroń, że trzech braci herbu Radwan dało początek trzem nazwiskom powziętym od nazw ich posiadłości Nadarzyna, Zebrzydowic i Przypkowic, i tak pojawili się Nadarzyńscy, Zebrzydowscy i Przypkowscy. Wspominam temat kolejny raz, gdyż w listach Państwa wraca on często, daremnie łudząc nadawców szlachetnym rodowodem.

Czy spotkał się Pan kiedykolwiek z nazwiskiem Szepertycki? To nazwisko ojca, który urodził się w Trembowli na Kresach. Na przełomie XIX i XX wieku wiele osób o tym nazwisku mieszkało w Słobudce Strusowskiej koło Trembowli, a część z nich wyemigrowała do Kanady. Z moich informacji wynika, że na świecie jest zaledwie kilka lub kilkanaście osób o tym nazwisku: w Polsce, w Kanadzie i we Francji.

Ewa Sozańska Nazwisko jest zapewne defektem nieprawidłowo zapisanym. Znamy nazwi- sko Szeptycki, powstałe od miejscowości Szeptycze na Kresach Wschodnich, ale podstawą słowotwórczą nazwiska Szepertycki mogło być gwarowe określenie szeper, czyli pasterz, wywodzące się z języka niemieckiego. W XVII-wiecznych „Aktach rzeczypospolitej babińskiej” znajdujemy nazwisko Szeper pośród „towarzystwa wojska litewskiego”, zatem nie można go było mieć za hetkę-pętelkę... 7 Polaków nosi dziś to nazwisko.

Skąd się wzięło?

Bolik, notowane już w 1400 roku, powstałe od rzeczownika ból. 281 nazwisk. Francuk, od Franciszka. 14 nazwisk. Kiziul, od gwarowego rzeczownika kizia, czyli źrebaka lub kota. 4 nazwiska.

Zotczyk, od gwarowego sotać, czyli strzępić (się). 13 nazwisk.

Bald, odimienne od niemieckich imion Baldwin lub Baldwig. 136 nazwisk.

Grychta, w gwarze to sztuka mięsa wołowego, potrawa. 66 nazwisk.