Mądry, ale pituła

Nie będę oryginalny. Chodzi mi o etymologię własnego nazwiska. Jest nas w Polsce o tym nazwisku niewielu, bo trzydziestu paru (wg www.moikrewni. pl). Najwięcej osób o nazwisku Waniołka mieszka na Śląsku Cieszyńskim (Bielsko-Biała i okolice), w Kielcach i Warszawie. Z tego, co wiem, „wszyscy o moim nazwisku” pochodzimy ze Śląska Cieszyńskiego i jesteśmy spokrewnieni. Od zawsze interesowało mnie pochodzenie mojego nazwiska.

Klaudiusz Waniołka Niewątpliwie nazwisko jest odimienne i wywodzi się od wschodniosłowiańskiej formy imienia Jan, czyli Iwan. Stąd pochodzą także formy odmienne, jak Waniok, Waniłko, Waniołek, Wanionek. Ale trop gwarowy podpowiada czasownik waniać, oznaczający szperać, szukać po kątach. Także: śmierdzieć. Rzeczownik waniek oznaczał stare, zwietrzałe wino albo metaforycznie określał kogoś próżnego. O źródłosłowie nazwiska mogłaby przesądzić jedynie skrupulatna kwerenda genealogiczna. W zasobie PESEL Waniołków jest 33.

Chciałbym poznać genezę swego nazwiska. Dziadek mawiał, że prawdopodobnie nazwisko pochodzi z niemieckiego i znaczyło: „chłop, który młóci” lub z polskiego mądryś. Nie jestem pewien oryginalnej pisowni nazwiska, jako że Niemcy je zniemczali, a Polacy spolszczali. Mam akt urodzenia dziadka, któremu w 1937 na podstawie protokołu końcowego do konwencji genewskiej zmieniono nazwisko Mandrysch na Mandrysz, uznając poprzednie za „błąd w pisowni”. Szymon Mandrysz

Według słownika historyczno-etymologicznego „Nazwiska Polaków” K. Rymuta nazwisko pochodzi od przymiotnika mądry, choć autor dopuszcza też trop niemiecki od nazw osobowych Mender, Mander (ten, który naprawia). Zapisywano nazwisko zgodnie z grafią polską (Mandrysz) albo niemiecką (Mandrysch), co zależało od wpływów niemieckich (Śląsk, Pomorze). W gwarze istniał rzeczownik mandrysz (mądrasz), oznaczający mędrka, kogoś lubiącego mądrować się. 616 rodaków używa tego nazwiska.

Skąd się wzięło?

Pruniewicz, nazwisko odimienne, powstało od imion wschodniosłowiańskich Prochor, Prokofij, Sopron. 32 nazwiska.

Duran, forma znana w dokumentach już ok. 1125 roku, pochodzi od staropolskiego dur, czyli szaleństwo. Durować znaczyło szaleć. 443 nazwiska.

Niewienda, forma odmienna od rzeczownika niewiada, czyli odmieniec, wyrodek. 39 nazwisk.

Kiewlicz, podobnie jak Kiewicz, Kiewlak czy Kiewka, pochodzi od czasownika kiwać, czyli chwiać, schylać. 110 nazwisk.

Gołdyn, gołdą nazywano na Polesiu hałdę (np. rudy żelaza) albo... głupią kobietę. Gwarowo gołda to krowa. Nazwisko znane z dokumentów od 1403 roku. 2469 nazwisk.

Hreska, nazwisko odimienne, od Grzegorza. Tylko 3 nazwiska.

Cyrocki, odimienne, najpewniej od Cyryla (lub Cyrusa).

Pituła, to staropolski stręczyciel, ale źródłosłowem może być pitek lub pit, czyli penis. 798 nazwisk. henryk.martenka@angora.com.pl http://nazwisko.blogspot.com