Burdynek o grucę

Jestem prawdopodobnie najstarszym członkiem rodziny. Młodsi z rodziny sugerują, bym wykonał coś na kształt kroniki rodzinnej. Zebrałem już trochę danych, brakuje mi jednak informacji o nazwisku. Jestem czytelnikiem „Angory”, w tym „Pocztu nazwisk polskich”. Usiłowałem dotrzeć do „Słownika historyczno-etymologicznego – nazwiska Polaków” Kazimierza Rymuta, ale bezskutecznie. Pozostało więc szukać pomocy u Jana Chryzostoma Przydomka. Jerzy Tabulski

Gratuluję pomysłu, bo nic tak nie uświadamia nam naszej tożsamości jak pochodzenie, długowieczność rodu, nazwisko. Nawet proste drzewo genealogiczne pozwala umiejscowić nam własne miejsce w historii i odkryć unikatowe cechy swojej rodziny. K. Rymut też nie podaje jednoznacznego znaczenia nazwiska, niezbyt zresztą popularnego (tylko 30 nazwisk w bazie PESEL). Najprościej byłoby potraktować je jako odimienne od Tobiasza, ale istnieje nadto trop apelatywny, prowadzący do staropolskiego rzeczownika pospolitego toboła (tobola) oznaczającego torbę podróżną, a wcześniej torbę pasterską. Z tego źródła pochodzą m.in. takie współczesne nazwiska jak: Tobół, Tobólski, Taboł, Tabolik, Tabolski, Taboluk.

Chciałabym prosić o wyjaśnienie znaczenia mojego panieńskiego nazwiska Burdecka. Przez moich kolegów w szkole było kojarzone raczej z burdelem, ale może jednak to nazwisko ma nieco lepsze pochodzenie? Ojciec i jego rodzina pochodzą z Mazowsza.

Blanka Burdel? To mylne skojarzenie, choć bogiem a prawdą lepszej konotacji też nie ma. Poza tym pospolity rzeczownik określający lupanar wywodzi się od francuskiego bordel i jest późniejszy niż nasze źródło, którym jest rzeczownik burda, czyli kłótnia, awantura, od czego pochodzi nieużywany już czasownik zwrotny burdać się, zatem przewracać się, rozrzucać. Burda – osobowo – to w wielu językach słowiańskich kłótnik i awanturnik, warchoł albo en block hałastra. W staropolszczyźnie burdynkiem nazywano pojedynek, a sztylet burderzem. W różnych epokach słowa przybierały różne znaczenia. W XVI wieku, jak podaje W. Boryś, to „rozruch, zwada, walka, wojna, zapasy”. Ale także „juki, ciężar, brzemię”. Mikołaj Rej rymował: Cnota z niecnotą zawżdy ma burdę. Zatem możemy założyć, że pani antenat zyskał przydomek jako kłótliwiec i osoba awanturująca się. W PESEL-u jest obecnie 194 Burdeckich.

Skąd się wzięło?

Gawlas, zanotowane w 1799 roku nazwisko od imienia Gaweł. 1371 nazwisk.

Gruca, gwarowo to określenie kaszy, owsianki, zaś metaforycznie każdego prostego jedzenia, a także kory drzewa. 3924 nazwiska.

Tymecki, odimienne, usza. 363 nazwiska.

Selenta, stary niemiecki rodowód. Sellant to ktoś uprawiający pańską własność i niepłacący od tego podatku. 126 nazwisk. od Tymote-