Cupryś w kojdzie

Lubię czytać wyjaśnienia dotyczące pochodzenia nazwisk... Czy moje rodzinne Kujda ma coś wspólnego z kuciem albo kowalstwem? Rodzina taty pochodzi z okolic Rzeszowa. Ostatnio nazwisko zaistniało w prasie, więc jestem ciekawa, czy ktoś zainteresował się jego pochodzeniem. M. Kujda

Kujda to nazwisko wywiedzione z czasownika koić, czyli uspokajać, łagodzić. Zatem jest dość odlegle od kowalstwa i kucia. Ten sam źródłosłów dotyczy gwarowego rzeczownika kojda, jak nazywano płachtę, w której kołysano niemowlę do snu. Obecnie w bazie PESEL mamy 602 nazwiska Kujda.

Czy mogłabym prosić o wyjaśnienie pochodzenia mojego nazwiska panieńskiego – Osag? Niestety, mój nieżyjący tato twierdził, że pochodzi ono od nazwy indiańskiego plemienia Osaga. Babcia, sprawna umysłowo 102-latka, powiedziała tylko to, że dziadek jej męża podpisywał się Osaga, ale już jego ojciec w okresie międzywojnia – Osag. Mariola Osag-Górecka

Indiański rodowód darowałbym sobie od razu, lokując niejednoznaczne pochodzenie nazwiska w kręgu gwarowego czasownika zwrotnego osakać się, czyli obruszać, oburzać się, ale również rzeczownika osa w znaczeniu osika lub osa – owad. Nazwisko nosi tylko pięcioro Polaków, niewielu zatem, co może też wskazywać na defekt słowotwórczy, na przykład powstały od rzeczownika posag.

Z racji, że cykl o nazwiskach i ich pochodzeniu bardzo nas zaciekawił, a nie było dotąd możliwości, aby dowiedzieć się o nich więcej – korzystamy ze sposobności i zwracamy się do Państwa. Ciekawi nas pochodzenie dwóch nazwisk – panieńskiego mojej mamy oraz moje – ze strony taty. Otóż pierwsze to Ancerowicz (dziadek pochodził z Gałkówka w gminie Koluszki pod Łodzią), a drugie to Kucharek (rodzina dziadka pochodziła z okolic Warszawy).

Michał Kucharek Ancerowicz jest zapewne formą utworzoną od imienia Hanc, czyli Jan, które dały początek takim nazwiskom, jak Ancewicz, Anczewski, Anczowski, Anczeski. Kucharek, czyli mały kucharz (albo syn kucharza), jest oczywistym nazwiskiem odzawodowym. Dziś w PESEL-u mamy 219 Ancerowiczów i aż 1703 Kucharków.

Skąd się wzięło?

Taciak, powstało od rzeczownika tata. (Ten sam mechanizm słowotwórczy jak w przypadku rzeczownika brat i nazwiska Braciak). 917 nazwisk.

Gałka, trop etymologiczny wiedzie do łacińskiego imienia męskiego Gallus, ale pośród rodzimych apelatywów, jakie mogły dać początek nazwisku, są: kawka (ptak), los, kulka, głowa, kluska, a nawet gra w bilard. 7273 nazwiska.

Łużyna, powstało od rzeczownika ług, czyli oznaczającego roztwór chemiczny służący do bielenia bielizny, ale także będącego dawną nazwą kary pieniężnej. (Ten sam rodowód ma nazwisko w formie męskoosobowej Łużny). 40 nazwisk.

Cupryś, nazwisko odimienne, utworzone od imienia Cyprian, notowanego w Polsce od XII wieku. 415 nazwisk.