Świeca, znicz, gromnica

Słowo świeca definiuje się w słownikach jako ‘kawałek parafiny, stearyny lub wosku z zatopionym w środku knotem, używany jako źródło światła’.

Jeśli chodzi o etymologię, to warto wiedzieć, że świeca wywodzi się z prasłowiańskiej formy *světja (utworzonej od czasownika * světiti), przekształconej później w *svěca, i pierwotnie była synonimem wyrazu światłość w jednym z jego znaczeń (‘to, co świeci, ciało świecące’).

W Biblii królowej Zofii z XV w. (zwanej też Biblią szaroszpatacką, od nazwy węgierskiego miasta Sárospatak, gdzie zabytek przechowywany był do roku 1939 r.) czytamy:

„I uczynił Bog dwie świecy wielicy: światło więcsze, aby dniu świeciło, a światło mniejsze, aby nocy świeciło”.

Świece woskowe znano już w starożytności, za to świece stearynowe zaczęto produkować dopiero na początku XIX w.

Wtedy też pojawił się w obiegu wyraz znicz.

Zapożyczyliśmy go z języka białoruskiego ( зніч = znič), miał on związek z prasłowiańskim czasownikiem *zněti, *zniti (‘tlić się, żarzyć’).

Z tego też względu szklane lub plastikowe naczynie wypełnione woskiem stawiane na grobach nazywa się dzisiaj właśnie zniczem. Może ono także oznaczać sam ogień palący się w miejscach otoczonych szczególną czcią.

Specjalną odmianą świecy jest gromnica. To ‘długa, gruba świeca woskowa poświęcona w dniu Matki Boskiej Gromnicznej (2 lutego) i zapalana przy osobie umierającej, a także w czasie burzy i wyładowań atmosferycznych, by odwrócić pioruny’ (na wsiach odmawia się wtedy pacierz).

Od tych gromów (a właściwie od znanego w staropolszczyźnie przymiotnika gromny ‘grzmiący, huczny’) wzięła się właśnie nazwa gromnica. Pan Literka PS Macie pytania? Napiszcie do mnie:

mlkinsow@angora.com.pl