O niezależności, wolności i niepodległości

Są terminy, które trudno zdefiniować nawet w języku ojczystym. Jednym z nich jest sztuka, ale tę przynajmniej idzie w języku obcym jako tako łatwo nazwać – w przypadku angielskiego najodpowiedniejszym określeniem jest na przykład art. Gorzej jednak, gdy termin, który chcemy na język obcy przełożyć, również w nim ma kilka określeń, bo wtedy musimy przygotować się na niemałą akrobatykę słownikową.

Takim terminem jest właśnie świętowana niepodległość i jej bardziej ogólny odpowiednik – wolność. Niepodległość rozumianą jako niezależność jednego państwa od stron trzecich nazwiemy independence, tak samo zresztą jak niezależność, o jaką z rodzicami walczą niektóre nastolatki ( She argued that since Independence day was fast approaching, her independence from her parents also needed to be acknowledged in some way. – Argumentowała, że skoro nadchodzi dzień niepodległości, to i jej niezależność od rodziców należałoby jakoś podkreślić.). Co warto również podkreślić, zwłaszcza młodzieży, independence zakłada, że osoba nią obdarzona nie tylko samodzielnie podejmuje decyzje, ale też jest za nie w pełni samodzielnie odpowiedzialna ( How about, as a sign of being mature, you show some independence and live on your own for a few months? – A co ty na to, by w ramach wykazania swojej dojrzałości zdobyć się na samodzielność i pomieszkać samemu przez kilka miesięcy?).

Czymś zgoła innym jest rzeczownik liberty, który to określi wolność rozumianą jako nieobecność czynników ograniczających wybory jednostki, stąd nic dziwnego, że ma on wspólne źródło z nazwami takich zjawisk jak liberalizm, libertarianizm czy libertynizm ( After the party won reelection, civil liberties, including religious and personal rights, were quickly eroded. – Po tym, jak partia wygrała ponownie wybory, erozji uległy pewne swobody obywatelskie, w tym te religijne i osobiste.). Co ciekawe, podobnie jak najogólniejszy rzeczownik opisujący wolność – freedom, liberty – opisywać może też wolność rozumianą jako przeciwieństwo uwięzienia ( The slaves only had a few shots at liberty, but fighting for it was seldom the right choice. – Niewolnicy mieli tylko kilka szans na zdobycie wolności, ale walka o nią była rzadko dobrym wyborem.). A skoro o freedom mowa, to warto pamiętać, że dokładnie znaczy on „zdolność do podejmowania działań bez ograniczeń”. Z tego też powodu możemy go używać zarówno w kontekście politycznym, jak i np. w odniesieniu do swobody ruchów w fotelu ( My freedom of movement was severely limited by the bag lying on the seat next to mine. – Swobodę moich ruchów ograniczała torba leżąca na siedzeniu obok.). O innych swobodach i prawach – wkrótce.

MARCIN WILCZEK At liberty but lacking the freedom

marcin.wilczek@gmail.com facebook.com/podstepne.slowka