Szczury i myszy nieznane
(Dziennik Bałtycki)
Europejska badylarka – kiedy ta malutka mysz wspina się po łodydze trawy czy zboża, źdźbło nie ugina się pod jej ciężarem. Ciekawym gryzoniem jest też karczownik ziemnowodny znany jako szczur wodny. Mniej więcej 40 proc. znanych gatunków ssaków to gryzonie, które pod względem liczby osobników przewyższają wszystkie inne ssaki razem wzięte.
Jedną z przyczyn ich wielkiej liczebności jest niezwykłe tempo rozrodu małych gatunków, np. mysz domowa może się rozmnażać już w pięć tygodni po urodzeniu i jest w stanie wydać w ciągu roku ponad 50 młodych. Istnieje wiele gatunków różniących się od siebie budową ciała. Wszystkie łączy jedna szczególna cecha – ciągle rosnące mocne siekacze, wyrastające zarówno w szczęce, jak i żuchwie. Idealnie nadają się one do obgryzania nawet bardzo twardego pożywienia, stąd też nazwa tych zwierząt. Jednak nie wszystkie ssaki z długimi siekaczami to gryzonie – nie są nimi np. króliki i zające.
Trawiasty dom maleńkiego akrobaty
Europejska badylarka waży niewiele, zaledwie 5 – 10 g. Długość ciała to 50 – 70 mm, ogona 50 – 72 mm. Jest to jeden z najmniejszych gryzoni na świecie i zarazem jeden z najmniejszych polskich ssaków. Kiedy ta malutka mysz wspina się po łodygach traw czy zbóż w poszukiwaniu nasion, większość źdźbeł nawet nie ugina się pod jej ciężarem. Chwytny ogon służy podczas wspinaczki jako dodatkowa kończyna (okręca ogon wokół łodygi). Mysz ta także dobrze skacze. Futerko badylarki przybiera różne odcienie brązu i rudości (od jasnorudego po ciemny brąz) oraz szarości.
Zamieszkuje głównie wilgotne łąki, zarośla i pola prawie całej strefy umiarkowanej Eurazji. Samica wspólnie z samcem buduje gniazdo wśród traw wysoko nad ziemią – poza zasięgiem naziemnych drapieżników, za to blisko źródeł pożywienia. Z liści i źdźbeł powstaje kuliste gniazdo wielkości piłki tenisowej, wyściełane wewnątrz mchem. Dla każdego miotu budowane jest osobne gniazdo.
Daje się oswoić
Nie jest płochliwa, daje się oswoić, szybko przyzwyczaja się do człowieka. Na zimę myszy te przenoszą się do stogów siana i stodół. Niekiedy w sprzyjających warunkach masowo się rozmnażają i wówczas migrują także na pola. Większe szkody zbożowe wyrządzają tylko na terenach Azji. Poza okresem rozrodczym badylarka prowadzi samotny tryb życia. W Polsce objęta jest ochroną gatunkową.
Mysz leśna
To największa polska mysz zaliczana do tzw. myszarek. Występuje we wszystkich typach lasów i parkach Europy. Długość jej ciała wynosi 8 – 13 cm, a ogona 7 – 12 cm. Futerko na brzuchu jest białe, a grzbiet żółtawobrązowy.
Na piersi ma żółtą plamę, obok niej dwie mniejsze, czasem tworzące razem półksiężyc (kołnierzyk). Ten pospolity w Polsce gryzoń zamieszkuje własne norki lub korzysta z tuneli kretów i norników. Równie często znajduje schronienie w skalnych szczelinach, spróchniałych pniakach i dziuplach drzew, a nawet zasiedla budki ptasie. Aktywny jest głównie nocą.
Mysz leśna potrafi wspinać się wysoko na drzewa (do 20 m), wraz ze zbliżającą się zimą podchodzi do domostw i próbuje znaleźć schronienie w ich wnętrzu. Jest wszystkożerna – w jej diecie dominują nasiona drzew, owoce, grzyby, pąki i pędy roślin oraz owady, incydentalnie zjada również ptasie pisklęta i padlinę. Wyrządza szkody w przechowywanym zbożu i warzywach. W Polsce nie jest objęta ochroną.
Szczur wodny
– Innym ciekawym gryzoniem jest karczownik ziemnowodny znany jako szczur wodny – mówi Sebastian Nowakowski z Parku Krajobrazowego „Mierzeja Wiślana”. – Nazwa zwyczajowa jest zresztą bardzo adekwatna, ponieważ ten gryzoń z rodziny chomikowatych żyje przeważnie w otoczeniu wodnym, stanowiąc nieodłączny element systemów rzecznych w Europie i prawie całej północnej i środkowej Azji.
Preferuje brzegi wód z bogatą roślinnością, która stanowi dla niego źródło pokarmu, zarazem daje możliwość ukrycia się przed drapieżnikami podczas żerowania. – Rzadziej w stanie dzikim pojawia się w lasach i na łąkach w oddaleniu od wody. Chętnie natomiast zasiedla sady i ogrody. Jest świetnie przystosowany do ziemnowodnego trybu życia – doskonale pływa, nieźle biega, ma gęste futro chroniące go od zimna. W Polsce objęty jest ochroną częściową.
– Najbardziej uderzającą cechą karczownika jest zmienność jego rozmiarów ciała. Miewa od 13 do 25 cm
Bystre i sprytne
Gryzonie odznaczają się wyjątkową zdolnością adaptowania się do nowych sytuacji. Wiewiórki nauczyły się żebrać o żywność. Myszy i szczury wykorzystują ludzki zwyczaj uprawy roli i przechowywania żywności. Piżmaki, nutrie i szczury świetnie sobie radzą w kanałach melioracyjnych i różnych sztucznych zbiornikach. Choć gryzonie na ogół uważa się za roślinożerne, liczne gatunki urozmaicają swoją dietę, zjadając owady, ryby, a nawet mięso ptaków i ssaków. Istnieją gatunki drapieżne, np. bobroszczury zamieszkujące Australię i Nową Gwineę. Oprócz owadów i roślin żywią się ptakami, ich jajami, rybami i żabami.
długości i ogon długi na 6 – 15 cm. Ze względu na budowę ciała można go pomylić ze szczurem, jednak ma inne zabarwienie futra. Na grzbiecie jest brązowy lub prawie czarny, od spodu kremowy. Waży około 200 gramów – dodaje Sebastian Nowakowski.
Ma wyłupiaste oczy
– Prowadzi raczej skryty, podziemny tryb życia ( w czym pomagają mu małe, lecz wyłupiaste oczy), więc nie obserwujemy go często. Jest terytorialnym samotnikiem. Szczyt aktywności przypada na godziny nocne. Tam, gdzie żyje blisko ludzi i nie jest prześladowany, szybko przyzwyczaja się do ich obecności i staje się mało płochliwy – jakiś czas temu występował w Gdańsku, np. przy tzw. Dużym Stawie w Parku Oliwskim, i można go było obserwować w ciągu dnia. Co ciekawe, nie zapada w sen zimowy – kontynuuje Sebastian Nowakowski.
– Karczownik żyje w rozgałęzionych, wielopoziomowych norach z komorami o zróżnicowanych funkcjach. Do kopania służą mu długie, wysunięte ku przodowi siekacze, którymi wygryza podziemne tunele, a luźny urobek udeptuje lub przesuwa kończynami ku tyłowi.
Wielopiętrowość nor jest zabezpieczeniem, gdy poziom wody gruntowej albo pobliskiego cieku podnosi się i dolne pomieszczenia ulegają zalaniu. Poza tym jak na gryzonia jest wręcz pedantyczny – bardzo dba o porządek w norach, a każda komora ma swoje odrębne przeznaczenie. Jest tu więc sypialnia, ogromna spiżarnia albo spiżarnie, a nawet toaleta. Karczownik żyjący blisko wody potrafi też z kawałków roślin szuwarowych zbudować gniazdo nadziemne, tak zawieszone wśród roślin, że niełatwo je znaleźć.
– Ten gryzoń, tak jak i mysz leśna, rozmnaża się w porze ciepłej, zależnie od warunków pogodowych od końca lutego lub początku marca aż do końca listopada, jeśli jesień jest długa i w miarę ciepła. Ciąża trwa ok. 21 dni.
Samice mogą rodzić nawet cztery razy w sezonie po 4 – 8 młodych. Młode zaraz po usamodzielnieniu się są przeganiane przez matkę, ale zazwyczaj nie odchodzą daleko i ustalają swoje terytoria po sąsiedzku z rodzicami.
– Karczownik jest małym żarłokiem, dziennie zjada pokarm w ilości około 80 proc. swojej masy. Podstawą jego diety są części roślin nadbrzeżnych. Ewentualne niedobory białka uzupełnia bezkręgowcami, mięczakami, ale nie gardzi też osłabionymi drobnymi rybami.
Jak większość gryzoni stanowi łakomy kąsek dla lisów, łasicowatych, norek, ptaków jastrzębiowatych czy sów. Ma więc ubarwienie maskujące, żeruje głównie nocą, wykazuje stałą czujność i silny instynkt gotowości do ucieczki, a dodatkowo ma doskonały węch.