Kto, z kim, kiedy i za ile
Podbój kosmosu trwa. Na miarę naszych możliwości
Trwa podbój kosmosu.
Przed kilkoma tygodniami szczęśliwie powróciła na Ziemię amerykańska astronautka Christina Koch, bijąc tym samym kobiecy rekord długości pobytu w kosmosie. Na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS) Koch spędziła 328 dni. Tylko o 12 dni krócej, niż wynosi najdłuższy pobyt amerykańskiego astronauty Scotta Kelly’ego, który na ISS przebywał w latach 2015 – 2016. Koch w czasie pobytu na Stacji zaliczyła 5248 okrążeń Ziemi, pokonując dystans 223 milionów kilometrów. Razem z rodaczką Jessicą Meir wyszła w przestrzeń, aby w ciągu siedmiu godzin wymienić uszkodzone urządzenie.
Do kosmicznych anegdot wejdzie kłopot ze skafandrem Koch, który na nią nie pasował, przez co astronautka orbitowała w kosmosie w skafandrze... kolegi. Christina Koch poleciała na ISS 14 marca ubiegłego roku. Według planów na Stacji miała przebywać pół roku, ale jej pobyt przedłużono w związku z rozkładem lotów rakiety Sojuz.
Pierwszymi w kosmosie byli...
...Jurij Gagarin, kosmonauta radziecki, zaś pierwszym Amerykaninem Alan Shepard, który kilka tygodni później (też w roku 1961) odbył lot rakietą Freedom 7. Pierwszą kobietą w kosmosie była Walentyna Tierieszkowa (1963), zaś następna, Swietłana Sawicka, poleciała na okołoziemską orbitę dopiero w 1982 roku. Pierwszą Amerykanką w kosmosie była Sally Ride (1983).
W swoim towarzystwie...
Prawie 20 lat Amerykanie i Rosjanie byli monopolistami, jedynymi narodami mającymi swoich ludzi w kosmosie. Kolejnym narodem, który dorobił się własnego kosmonauty, była Czechosłowacja, której obywatel Vladimir Remek (1978) wziął udział w misji Sojuz 28. Od tego czasu w kosmos latają przedstawiciele wielu narodów. W ostatniej dekadzie loty załogowe w kosmos realizują Chiny.
Najstarsi...
Najstarszą osobą w kosmosie był senator USA John Glenn, demokrata z Ohio, który miał 77 lat, gdy wziął udział w misji promu kosmicznego Discovery (1998). Misja promu była drugim lotem kosmicznym Glenna, bowiem astronauta był pierwszym Amerykaninem, który w pojeździe kosmicznym okrążył Ziemię (1962). Najstarszą kobietą w kosmosie była Peggy Whitson, która podczas ostatniego lotu miała 57 lat (brała udział w wyprawach w latach 2016 – 2017).
Najmłodsi...
Kosmonauta Herman Titow miesiąc przed 26. urodzinami poleciał na orbitę na pokładzie statku Wostok 2 (1961). Był wtedy drugą osobą na orbicie Ziemi, wykonując 17 okrążeń wokół planety podczas 25-godzinnego lotu. Titow był za to pierwszą osobą, która... spała w kosmosie, i pierwszą, która cierpiała na „chorobę kosmiczną” (chorobę lokomocyjną w kosmosie). Tierieszkowa była nie tylko pierwszą kobietą w kosmosie, ale też najmłodszą. Miała wtedy 26 lat, a młodszej astronautki od niej nie było do dziś.
Najwytrzymalsi...
Rosjanin Walerij Poliakow spędził 438 dni bez przerwy na stacji kosmicznej Mir, (1994 – 1995). Pozostał do dziś niekwestionowanym rekordzistą. Rekord amerykański to 340 dni – dzierży go wspomniany Scott Kelly – zaś astronautka Peggy Whitson na ISS spędziła 288 dni.
Najkrótsza misja...
Alan Shepard w 1961 roku, pierwszy Amerykanin w kosmosie. Lot suborbitalny Sheparda w rakiecie Freedom 7 trwał zaledwie 15 minut, wynosząc go na wysokość 185 km. Kapsuła lądowała następnie w Oceanie Atlantyckim. Później Shepard (1971) poleciał na Księżyc w misji Apollo 14 NASA. Podczas tego lotu 47-letni wtedy astronauta ustanowił kolejny rekord, stając się najstarszą osobą, która stąpała po powierzchni innego świata.
Najdalsza misja...
Rekord lotu na największą odległość od Ziemi pozostaje niepobity od ponad czterech dekad. W 1970 roku załoga misji Apollo 13 NASA znalazła się po drugiej stronie Księżyca na wysoko
ści 254 km, oddalając się tym samym o 400 171 km od naszej planety.
Najdłużej zamieszkany statek kosmiczny
Rekord należy do Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Kosmiczne laboratorium warte 100 miliardów dolarów jest nieustannie zamieszkane od 2 listopada 2000 roku. To także najdłuższy okres stałej obecności człowieka w kosmosie.
Najdłuższa misja promu kosmicznego...
Columbia, misja STS-80 (1996), z powodu warunków atmosferycznych wróciła z misji po prawie 17 dniach i 16 godzinach w kosmosie. Dwa dni po planowanym powrocie.
Księżycowe spacery...
W roku 1972 Harrison Schmitt i Eugene Cernan na pokładzie Apollo 17 spędzili niespełna 75 godzin – ponad trzy dni – prowadząc badania na powierzchni Księżyca. Trzykrotnie spacerowali po jego powierzchni, co zajęło im ponad 22 godziny. Pierwszy księżycowy spacer miał miejsce 20 lipca 1969 roku podczas misji Apollo 11, kiedy Neil Armstrong wyszedł z modułu księżycowego Eagle. Wkrótce dołączył doń Buzz Aldrin. Spacer trwał nieco ponad 2 godziny i 31 minut.
Najszybsi...
Statek Apollo 10 w drodze powrotnej ku Ziemi osiągnął maksymalną prędkość 39 897 km/godz. w stosunku do powierzchni planety. To największa prędkość, z jaką podróżował człowiek.
Najwytrwalsi...
Astronauci Franklin Chang-Diaz i Jerry Ross wyruszali w kosmos siedem razy na pokładzie promów. Chang-Diaz odbywał loty w latach 1986 – a Ross w latach 1985 – 2002.
Pierwsze spacery
Pierwszy 12-minutowy spacer w kosmosie wykonał Aleksiej Leonow podczas lotu Wostoka (1965). Kosmonauta opowiadał potem, że miał problemy z powrotem do statku, bo jego skafander uniósł go w górę i że był bliski udaru cieplnego. Pierwszy amerykański spacer odbył Ed White (1965). Pierwszy kobiecy spacer nastąpił 20 lat później (Swietłana Sawicka, 1984) podczas misji Salut 7. Pierwszą Amerykanką spacerująca w kosmosie była Kathryn Sullivan, która opuściła prom Challenger (1984). Pierwszy swobodny (bez uwięzi) spacer (jeden z bardzo niewielu dotąd) odbył (1984) Bruce McCandless, który użył kombinezonu do samodzielnego manewrowania i oddalił się od promu Challengera. Kosmonauta Anatolij Sołowjow wykonał 16 spacerów w ciągu pięciu misji w latach 80. i 90., spędzając rekordowe ponad 82 godziny poza statkiem. Astronauta Michael Lopez-Alegria dzierży amerykański rekord 10 spacerów, orbitując poza statkiem 67 godzin 40 minut. Amerykanka Peggy Whitson odbyła 10 spacerów w kilku misjach – łącznie 60 godzin i 21 minut.
Największe zgromadzenie
Rekord największego zgromadzenia ludzi w kosmosie wynosi 13 osób, ustanowiony podczas misji promu Endeavour (2009). Prom zadokował na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, a jego 7-osobowa załoga weszła na pokład laboratorium i dołączyła do sześciu znajdujących się tam astronautów. 13-osobowa impreza była największą w kosmosie. Najwięcej, bo cztery, kobiet w kosmosie spotkało się na ISS w 2010 roku.
Najdroższy statek kosmiczny...
to Międzynarodowa Stacja Kosmiczna długa jak boisko do piłki nożnej i oferująca tyle przestrzeni życiowej, co dom z pięcioma sypialniami. Ukończona w 2012 roku, a kolejne etapy rozbudowy są w planach. Stacja jest najdroższą konstrukcją, jaką kiedykolwiek zbudowano, a której koszt będzie rósł z powodu coraz większej liczby modułów i czasu pracy stacji. Astronauci mieszkają w szeregu połączonych modułów ciśnieniowych przymocowanych do głównej kratownicy. Moduły mają powierzchnię mieszkalną odpowiadającą w przybliżeniu wewnętrznej kabinie jumbo jeta. Stacja jest obecnie obsadzona przez sześciu astronautów. Można ją dostrzec gołym okiem z Ziemi. Na niebie pojawia się jako szybko poruszające się jasne światło. (HM)