Polska Ameryka

Dla Polaka ślad ojczystej kultury i stygmat tożsamości to kościół, rodzima parafia pośród wieloetnicznego żywiołu. Chicago jest miastem wieloetnicznym, zaś Polaków tu multum. Jak więc implantowano tu wiarę i polskość?

Obecność polska w Stanach Zjednoczonych datuje się od 1608 roku, kiedy do Wirginii sprowadzono pierwszych fachowców znających się na wytwarzaniu smoły, dziegciu i szkła. Na wschodnim wybrzeżu zaznaczyli się trwale, nim po 1775 roku, czyli rewolucji amerykańskiej, nie zaczęli zaludniać Chicago. Szczyt tej migracji nastąpił w latach 1870 – 1914 i była to trzecia, największa, fala emigracji ekonomicznej. Gdy tylko skupiała się w danym miejscu polska społeczność, organizowano parafię i budowano kościół, które stawały się jej rdzeniem. Uzupełniały ją bractwa religijne i stowarzyszenia pomocowe. Chicago było kolebką najważniejszych instytucji polonijnych, a pierwszą polską parafią była tu parafia św. Stanisława Kostki (1867). Do 1928 roku powstały 43 kolejne.

Dwujęzyczna monografia zawiera noty, plany i fotografie wszystkich chicagowskich świątyń. Opisuje dzieje każdej z nich, przypomina postacie zasłużonych kapłanów, ich role w scalaniu polskości, edukacji, samokształceniu i formowaniu patriotycznym. Opisuje dzieła sztuki, jakie można w danym obiekcie zobaczyć. Odnotowuje etapy rozbudowy, kolejne modernizacje, nowe wyposażenie, wreszcie wypadki losowe, m.in. pożary. Rejestruje wizyty ważnych gości, którzy odwiedzili parafię (np. gen. Józef Haller u św. Jana Kantego). Pokazuje, że świątynie żyją nadal i grupują wielopokoleniową Polonię. To pierwszy tom z cyklu prezentującego polskie świątynie w USA.

PARAFIE I KOŚCIOŁY POLSKIE W CHICAGO. PRACA ZBIOROWA. NARODOWY INSTYTUT DZIEDZICTWA KULTUROWEGO ZA GRANICĄ. Warszawa 2019, s. 292.