Pacjent też ma prawa
Czy i kiedy możemy odmówić leczenia, komu przysługuje wgląd w naszą dokumentację i kto może zasięgać informacji o stanie naszego zdrowia – to tylko kilka przykładów spraw, którymi nie zaprzątamy sobie głowy, dopóki nie dopadnie nas nagła choroba.
Tymczasem w kilkunastu aktach prawnych zapisano prawa, które przysługują nam, pacjentom. Niestety, wiedza o nich wciąż nie jest wystarczająca. Dlatego też przybliżamy poniżej najważniejsze z tych praw. Nigdy przecież nie wiadomo, kiedy ich znajomość może być nam potrzebna.
Zgoda na leczenie – przed każdym badaniem lub zabiegiem pacjent powinien zostać wyczerpująco poinformowany przez lekarza na temat stanu zdrowia, skutków proponowanego leczenia, ewentualnych powikłań i konsekwencji zaniechania takiego leczenia. Prawem pacjenta jest wyrażenie zgodny na sugerowane badanie lub terapię. Może się on też temu sprzeciwić. Co jednak w sytuacji, gdy dana osoba trafia do szpitala nieprzytomna i nie ma możliwości uzyskania od niej wspomnianej zgody? Okazuje się, że decyzji w jej imieniu nie może podjąć nikt z najbliższej rodziny ani życiowy partner. Jeśli nie było wcześniejszych uzgodnień, o wszelkich czynnościach związanych z ratowaniem życia takiej osoby decyduje lekarz prowadzący.
W szczególnie uzasadnionych przypadkach lekarz może odstąpić od leczenia, ale nie może to spowodować niebezpieczeństwa utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia pacjenta. Lekarz musi o tym poinformować i wskazać placówkę, w której zabieg może być wykonany. Sama informacja jednak nie wystarczy – pacjent powinien być przeniesiony do wskazanego szpitala.
Informacja o stanie zdrowia – pacjent ma prawo do pełnej, zrozumiałej i przystępnej informacji na temat stanu swego zdrowia i realizowanego lub planowanego leczenia. Może też wskazać osobę upoważnioną do otrzymania takiej informacji. I wcale nie musi to być członek najbliższej rodziny. Konieczne jest, by pacjent wskazał taką osobę świadomie, nawet gestem ręki lub skinieniem głową. Osoba upoważniona uzyskuje prawo do informacji także po śmierci pacjenta. Chodzi o informacje na temat rozpoznania choroby, wykonanych badań, podjętej terapii, planowanych zabiegów i dalszym rokowaniu. Prawem jest także odmowa poznania szczegółów swojego stanu zdrowia i rezygnacja z otrzymywania wspomnianych informacji. Wówczas jednak trzeba podać, z których informacji chcemy zrezygnować.
Obecność innych osób – pacjent ma prawo do tego, by w trakcie wizyty, badania lub drobnych zabiegów towarzyszyła mu bliska osoba. Jednak ze względów np. epidemicznych lekarz może odmówić zgody na obecność osoby wskazanej przez pacjenta, ale musi to odnotować w dokumentacji medycznej. Zapewne wiele osób hospitalizowanych spotkało się z przypadkiem, gdy lekarzowi w czasie badania towarzyszyli studenci medycyny. W takiej sytuacji ich obecność wymaga zgody pacjenta, a odmowa nie stanowi podstawy do odmowy udzielenia świadczenia.
Wgląd w dokumentację medyczną – pacjent lub upoważniona przez niego osoba ma prawo wglądu do dokumentacji medycznej, która jest własnością świadczeniodawcy (szpitala, poradni). Można żądać sporządzenia wyciągu, odpisu, kopii lub wydruku określonego dokumentu. Za taką czynność szpital czy poradnia może naliczyć opłatę. Maksymalne stawki w tym zakresie uzależnione są od przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce w poprzednim kwartale. Przykładowo, za jedną stronę kopii lub wydruku, maksymalna stawka wynosi 0,00007 proc. przeciętnego wynagrodzenia. Opłata nie jest pobierana, gdy chcemy przejrzeć dokumentację na miejscu, jednak wcześniej powinniśmy ustalić termin wykonania tej czynności. Jeśli pacjent nie upoważnił nikogo do wglądu w swoją dokumentację medyczną, to po jego śmierci prawo to przysługuje m.in. spadkobiercom w zakresie prowadzonego postępowania przed wojewódzką komisją do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych.
Dziecko u lekarza – do ukończenia 16. roku życia dziecko korzysta ze świadczeń medycznych tylko za zgodą i w obecności rodziców lub faktycznego opiekuna. Natomiast szesnastolatek może już sam wyrazić zgodę na określone badania po otrzymaniu wyczerpującej i zrozumiałej informacji od lekarza. Sam też decyduje w przypadku przyjęcia do szpitala. Pisemna zgoda natomiast konieczna jest w przypadku zabiegu operacyjnego lub zastosowania „ryzykownej” metody leczenia albo diagnostyki. Jeśli osoba w wieku 16 – 18 lat nie zgadza się np. na operację, a rodzice mają odmienne zdanie, decyzję podejmuje wtedy sąd opiekuńczy.
Warto też wiedzieć, że w sytuacji, gdy w placówce podległej NFZ odmówiono nam wizyty lekarskiej lub wykonania świadczenia, kazano za nie zapłacić, choć jest bezpłatne, nie mogliśmy zapisać się do lekarza w inny sposób niż tylko osobiście oraz gdy lekarz nie przyjmuje w godzinach, w których powinien, możemy złożyć skargę w wojewódzkim oddziale Narodowego Funduszu Zdrowia. Skargę można skierować także do Rzecznika Praw Pacjenta.
A.M. w dobrym stanie, to po co ją niepotrzebnie na stare lata zbyt niepokoić i narażać. Niech sobie jeszcze popracuje spokojnie. Może się przydać. Tym bardziej że wybór grzybowych gatunków do wyboru znacznie się zmniejszył. Przed dekadami jadło się na przykład olszówki i panienki, a teraz nie wolno. To ja dziękuję, postoję. W sklepowej kolejce po grzyby sprawdzone przez znawców tematu. W razie czego będzie u kogo upominać się o odszkodowanie. Bo jakby to było, gdyby człowiek sam siebie miał na sumieniu.
MIROSŁAWA KAMIŃSKA