Kim jest dyletant?

Polszczyzna od ręki Pana Literki

To inaczej ‘osoba niemająca wiedzy i wykształcenia w danej dziedzinie, a mimo to wypowiadająca się na jakiś temat w przekonaniu, że robi to dobrze, fachowo’. Innymi słowy, dyletant jest miłośnikiem, entuzjastą czegoś, ale oddającym się temu jedynie powierzchownie, hobbistycznie, inaczej amatorem, nieprofesjonalistą.

Słowo to ma współcześnie jednoznacznie negatywny wydźwięk, a ktoś nazwany takim mianem nie może się z tego powodu czuć doceniony.

Mówi się często: W sklepach RTV/AGD zatrudniają sprzedawców dyletantów, nieumiejących fachowo wyjaśnić tego czy owego; Dziennikarze są nieraz dyletantami w wielu sprawach, a mimo to o nich piszą; Ten lekarz to zwykły dyletant, a nie fachowiec.

Dodam jednak, że przed wiekami (w połowie XIX stulecia, kiedy omawiany wyraz wchodził do polszczyzny) wydźwięk słowa dyletant był łagodniejszy. Nazywano tak kogoś, kto zajmuje się czymś z zamiłowania, dla przyjemności i to go bawi, cieszy.

Owo zamiłowanie do czegoś uznawano wówczas za atut, cechę pozytywną danego osobnika, nie wypominano mu braku wiedzy czy powierzchowności oglądu w jakiejś kwestii. Szczególnie doceniano dyletantów w dziedzinie sztuki, wypowiadających się na ten temat jak prawdziwi znawcy dzieł malarskich czy rzeźbiarskich.

Pozostawało to zresztą zgodne z etymologią wyrazu dyletant (niem. dilettant, fr. wł. diletantte), który wywodził się z łacińskiego czasownika dilettare (‘cieszyć, bawić, lubować się w czymś’).

Dopiero na początku XX w. zaczęło się upowszechniać wtórne i zarazem pejoratywne znaczenie terminu dyletant, tzn. ‘miłośnik jakiejś sztuki lub nauki, niemający gruntownej znajomości rzeczy’. Brak fachowości zawarty w tej definicji okazał się silniejszy od zamiłowania do czegoś.

I dlatego dzisiaj dyletant jest amatorem w jakiejś dziedzinie wiedzy, niezasługującym na zainteresowanie.

PS Macie pytania, napiszcie do mnie ( mlkinsow@angora.com.pl)