Wspaniała Ginczanka

Obszerna biografia Zuzanny Ginczanki, poetki XX-lecia międzywojennego, odkrytej na nowo i zwróconej czytelnikom w ostatnich latach, jest pokłosiem kilkudziesięcioletniej „znajomości” literaturoznawczyni Izoldy Kiec z twórczością Ginczanki. Kiedy zaczynała badania, zmarła tragicznie w wieku 27 lat poetka mogłaby być jej rówieśnicą, teraz, gdy kończyła tę biografię – córką. Ta perspektywa jest ważna i wykorzystana w książce – postać „głównej bohaterki” została obejrzana ze wszystkich stron, interpretacja tekstów poetyckich jest dojrzała, dokumenty i świadectwa ustne i pisemne do cna wyzyskane. Bardzo cenne jest też zawarte tu tło życia Ginczanki – międzywojenne polskie Kresy, Równe Wołyńskie, Lwów tamtego okresu i Kraków, ostatnie miejsce pobytu poetki, gdzie zadenuncjowana przez sąsiadów, osadzona i torturowana w więzieniu przy Montelupich 7, została rozstrzelana za żydowskie pochodzenie.

Z biografii wyłania się najpierw nastoletnia dziewczyna, która porzucona przez ojca, a potem przez matkę stara się udowodnić sobie i światu, że jest wiele warta. Znakomicie i wszechstronnie wykształcona, wyróżnia się indywidualnym podejściem do życia, nauki, samoświadomością i dojrzałymi poglądami rozsadzającymi ciasne normy prowincjonalnego Równego. Od początku przygląda się sobie jako kobiecie i swojej roli w życiu społecznym. Jej otwartość w mówieniu o tym w poezji ambarasowała krytyków i niepokoiła. Przez każde jej zdanie dymi gorąca magma biologiczna, a pogański niepokój każe jej tworzyć dzikusoską kosmogonię – recenzował ją dość bezradnie skamandryta Stefan Napierski.

Ginczanka wymykała się wszelkim klasyfikacjom. Znakomicie czyta się o jej życiu!

AGNIESZKA FREUS IZOLDA KIEC. GINCZANKA. NIE UPILNUJE MNIE NIKT. Wydawnictwo MARGINESY, Warszawa 2020. Cena 49,90 zł.