Debatant
– Coraz częściej spotykam się ze słowem „debatant”, czyli „osoba, która bierze udział w debacie”. Być może jest ono poprawne, ale ja wolę określenie „dyskutant” lub „osoba debatująca” (e-mail od internautki).
–A jak się ma sprawa z przymiotnikiem „debatancki”, powszechnie używanym w środowisku debatujących? (e-mail od innej internautki).
Rzeczownik debatant jest niewątpliwie wytworem słowotwórczym kilkunastu ostatnich lat (wszedł do obiegu na pewno dopiero po roku 2000), dlatego nie został jeszcze odnotowany w słownikach.
Trudno jednak zgłaszać pod jego adresem jakieś zastrzeżenia natury poprawnościowej, utworzono go bowiem według modelu słowotwórczego czasownik plus formant -ant, modelu jakżeż charakterystycznego dla rzeczowników osobowych nazywających wykonawców czynności, np. projektant (od projektować), konsultant (od ( konsultować), debiutant (od debiutować), emigrant (od emigrować), demonstrant (od demonstrować), wreszcie dyskutant (od dyskutować).
Skoro funkcjonuje na co dzień wyraz dyskutant – forma powstała z czasownika dyskutować i cząstki - ant – to nie możemy się zżymać na debatanta, identycznie zbudowanego ( debata + -ant).
Ktoś może również przywołać rzeczownik dysputant (z niem. Disputant ‘uczestnik dysputy, czyli dyskusji, polemiki, słownej wymiany poglądów’).
Nawiasem mówiąc, jeśli chodzi o słowo dysputant, to dawne słowniki (np. Słownik języka polskiego Karłowicza, Kryńskiego i Niedźwiedzkiego, Warszawa 1900, t. I, s. 431) odnotowywały jeszcze warianty dysputator i dysputownik. Obydwa nie dotrwały do naszych czasów, a i dysputanta traktuje się obecnie trochę jak archaizm.
Jakby w zastępstwie dysputanta wymyślono zatem współcześnie słowo debatant, które zdobywa sobie coraz większą popularność.
Jeśli mieć jednak do niego – mimo wszystko – jakieś uwagi, to chyba jedynie takie, że nic by się nie stało, gdyby go w polszczyźnie nie było, gdyż od dawna na ‘ osobę biorącą udział w dyskusji, obradach’ mówi się dyskutant, w rodzaju żeńskim dyskutantka, aw l. mn. dyskutanci, dyskutantki.
Istnieją również wyrażenia opisowe osoba debatująca czy uczestnik ( uczestniczka) debaty, dyskusji.
Mimo to dzisiaj sięga się ochoczo do wyrazów debatant, debatanci. Oto przykłady wyekscerpowane z tekstów znalezionych w internecie:
Co każdy debatant wiedzieć powinien; Nasi debatanci drudzy w Polsce w ogólnopolskim Turnieju Młodzieżowych Debat Oksfordzkich; Debatanci wykazali się profesjonalizmem i merytoryczną wiedzą na temat przedmiotu spotkania; Podczas wczorajszego wydarzenia debatanci zmierzyli się z tezą „Walka z mową nienawiści ogranicza wolność słowa”.
Wejście do zasobu leksykalnego współczesnego języka polskiego wyrazu debatant pociągnęło za sobą utworzenie od niego derywatu przymiotnikowego debatancki, na co zwróciła uwagę w e-mailu do mnie druga z czytelniczek.
I w tym wypadku słowotwórczo, morfologicznie wszystko jest w porządku, gdyż do podstawy debatan- doszedł przyrostek -cki i w ten sposób powstała forma debatancki.
Polszczyzna ma sporo tak kończących się przymiotników. Mówi się i pisze: debiutancki, projektancki, krytykancki, paszkwilancki, ryzykancki itp.
Są więc kluby debatanckie, wydarzenia debatanckie, przewodniki debatanckie, organizacje debatanckie, ligi debatanckie, turnieje debatanckie (kiedyś włącznie dyskusyjne).
Przyjmijmy zatem do wiadomości – nie ma rady – że we współczesnej odmianie języka polskiego pojawiły się rzeczowniki debatant ( debatantka; debatanci, debatantki) oraz przymiotnik debatancki.
Ktoś, komu to przeszkadza, zawsze może pozostać przy wyrazach dyskusja, dyskutant ( dyskutantka, dyskutant).
*** Dziękuję wszystkim obecnym na XXI Festiwalu Trzech Kultur (18 – 20 września br. we Włodawie) za tak liczny (blisko 200 osób) udział w spotkaniu z prof. Jerzym Bralczykiem i ze mną. Byliśmy pod wrażeniem nie tylko frekwencji i niezwykłego przyjęcia, ale przede wszystkim atmosfery panującej podczas prawie dwuipółgodzinnego panelu. Obiecaliśmy wrócić za rok, może w poszerzonym składzie. Tekst Włodawskiego Dyktanda Pogranicza, którego byłem autorem, znajduje się na stronie www. muzeumwlodawa.pl i www.obcyjezykpolski.pl mlkinsow@angora.com.pl
www.obcyjezykpolski.pl