Palimąka w kuczmie

Poczet nazwisk polskich

Szanowny Panie Redaktorze, w imieniu mojego Taty chciałabym prosić o informacje na temat pochodzenia nazwiska Palimąka. Nie znalazłam go w spisie nazwisk na Pana stronie internetowej. Może Pan będzie w stanie przybliżyć nam źródło tego nazwiska. Tata jest stałym czytelnikiem ANGORY i interesuje się Pana rubryką już od dawna. Prosił mnie o pomoc, ponieważ jest już osobą starszą i sam nie korzysta z internetu. Aleksandra Szalewicz

(z domu Palimąka) Nazwisko Palimąka morfologicznie jest złożeniem czasownika palić i rzeczownika mąka. Zatem to ktoś, kto pali mąkę? Piekarz? Kucharz? Jak najbardziej, gdyż złożenia z czasownikiem palić często miały charakter przezwiskowy, nierzadko ironiczny i złośliwy. Przykładem często używanym do ilustrowania tej funkcji jest bliźniacze nazwisko Paliwoda, które też wzięło się od przezwiska, bowiem Paliwodą nazywano kogoś, kto był blagierem, łgarzem, raptusem, włóczęgą i marnotrawcą. Podobnie jest z nazwiskiem Paliświat czy właśnie z popularnym przezwiskiem Palimąka, jak nazywano kogoś, kto na co dzień zajmował się ogniem i mąką, czyli wypiekaniem pieczywa. Niekiedy zbyt mocno... wypieczonego. Do dziś nazwiska Palimąka używa 551 rodaków.

Skąd się wzięło?

Ligenza, Ligęza, wywodzą się od staropolskiego czasownika ligać, czyli wierzgać, kopać, pokładać się. Stąd gwarowy rzeczownik liga, czyli ślizgawka. Ligęza to człowiek, który lubi sobie poleżeć. Z tej podstawy słowotwórczej powstało sporo nazwisk, m.in. takie jak: Ligęz, Ligęzowski, Ligensa, Legienza, Legenzow, Legenz, Legieza, Legieżyński. 662 nazwiska Ligenza i 2432 Ligęza.

Suchanek, nazwisko odprzymiotnikowe, od suchy, znane w dokumentach od 1621 roku. 1758 nazwisk.

Spodar, pochodzenie nazwiska wyraźnie ukraińskie, wywodzi się od rzeczownika spodar, czyli gospodarz. 170 nazwisk.

Skaruch, odczasownikowe, od skarać. Zatem ktoś, kto poniósł za coś karę. W formie żeńskiej skarucha to kawałek kory. 16 nazwisk.

Palinkiewicz, zapewne od rzeczownika palik (mały pal), który wcześniej dał udokumentowane formy Palikowski, Palikiewicz. 92 nazwiska.

Ryjo, niewątpliwie od rzeczownika ryj (np. świński), choć nazwą ryja określano też dół z wodą. 58 nazwisk.

Bondziul, Bondziur, nazwiska odzawodowe, pochodzące od bednarza, wytwórcy beczek. 1183 nazwiska.

Machaczka, od dawnego machacz, czyli zbieg. Albo od słowa mach, oznaczającego zamach, cios; rozmach albo gmach. 284 nazwiska.

Parus, gwarowe, od nazwy śmierdzącej wódki lub zgrzebnego płótna. Tak nazywano również taśmę na lejce. 664 nazwiska.