Moralne dreszcze

„Krzycz! Teraz!” Zbigniewa Mentzla to powieść po wielekroć inicjacyjna. Jest historią życia mężczyzny o imieniu Miłosz, urodzonego w 1951 roku w Warszawie, w domu inteligenckim. Matka pochodziła z rodziny przedwojennych aptekarzy, ojciec był żołnierzem Wojska Polskiego, który po wojnie i pobycie w obozie jenieckim w Woldenbergu pracował w podwarszawskim uzdrowisku. Rodzina stale cierpiała niedostatek. Na sprzedaż szły kolejne cenne pamiątki, rodzice się kłócili. Miłosz wzrastał w epoce Gomułki i Gierka. Jaruzelskiego i stan wojenny przeżywał już w pełni świadomie, podobnie zryw solidarnościowy. I z tym wszystkim się rozlicza, a konkretnie rachuje się z sobą samym wobec tamtych zdarzeń. Z pracą na Uniwersytecie Warszawskim, skąd usunięto go za nieprawomyślność po artykule napisanym dla „Polityki”, potem właśnie z okresem zatrudnienia w tej gazecie i rozczarowaniem nią. Dalej przyszła wolność finansowa, bo w dobrym momencie zaczął grać na giełdzie.

„Krzycz! Teraz!” to rozliczenie inteligenta, ale też rozliczenie mężczyzny, bo poczesne miejsce w jego życiu zajmowały kobiety, od matki, przez młodzieńcze fascynacje erotyczne, koleżanki z uczelni, z pracy, uczennice, po dwa poważne związki – z utalentowaną reporterką i potem z tłumaczką, która została jego żoną. Miłosz liczy się z sobą bezwzględnie, bez znieczulenia. O ile początek tej niedużej powieści może nas zmylić, bo zaczyna się łagodnie, wspomnieniami o dzieciństwie, rodzicach, o tyle, gdy bohater dorasta i ma już pełną świadomość swoich czynów i tego, że one świadczą o tym, kim naprawdę jest – robi się gorąco, aż do moralnego zawstydzenia. Dreszczy, które przeżywał, gdy pierwszy raz wyciągnął z wody złowioną w Wiśle rybę, doznał niechcianej inicjacji erotycznej z kolegą, gdy pisał teksty, w których chciał wyrazić siebie i swój pogląd na Polskę, i gdy wtajemniczał się we własną i swoich partnerek seksualność, przechodząc kolejne kręgi. Dawno nie było tak znakomitej powieści na rodzimym rynku!AGNIESZKA FREUS

ZBIGNIEW MENTZEL. KRZYCZ! TERAZ! Wydawnictwo ZNAK, Kraków 2021. Cena 44,90 zł.