Żadnych słów ani języków

„Getto jest we mnie” nominowano do trzech najważniejszych francuskich nagród literackich: Goncourtów, Renaudot i Médicis. W 79. rocznicę wybuchu honorowego wolnościowego zrywu w getcie warszawskim mamy okazję przeczytać osobistą, ciekawą opowieść o rodzinie żydowskiego pochodzenia w czasach drugiej wojny. Mówi o niej późny wnuk, dziesiątki lat po Zagładzie, by odtworzyć historię Rosenbergów, utrwalić ją i przepracować w sobie, bo z getta, w którym zamknięto przodków, emocjonalnie nigdy się nie wychodzi.

Vicente Rosenberg, właściciel sklepu z meblami w Buenos Aires, jest polskim Żydem. Jego rodzina, przenosząc się z Chełma do stolicy, zasymilowała się z warszawską społecznością. Gdy wybuchła pierwsza wojna światowa, Wincenty, zwolennik Piłsudskiego, wstąpił do armii, by się przysłużyć Polsce. Został oficerem, wziął udział w wojnie z bolszewikami, jednak nie uniknął antysemickich prześladowań. Przerwał więc studia prawnicze i zdecydował o szukaniu nowej ojczyzny poza Europą. Wypłynął do Argentyny, zostawiając na Starym Kontynencie matkę i starsze rodzeństwo. W Buenos Aires ożenił się z rosyjską Żydówką i zaczął wieść życie wolnego, niezależnego człowieka. Poznajemy go jesienią 1940 roku. Docierają do niego wieści o sytuacji w Polsce, we Francji i w Anglii i o tworzeniu wydzielonych stref dla Żydów w Warszawie, gdzie mieszkają matka i brat. Przyjdzie mu się zmierzyć z lękiem o bliskich, poczuciem winy, że oni zostali tam, podczas gdy on jest daleko od wojny; z własnymi uczuciami wobec matki, którą odsunął na plan dalszy w swoim życiu, i z treścią listów z getta, jakie od niej jeszcze przez jakiś czas dostaje. Tylko jak zmierzyć się z czymś, co jest niewyobrażalne, nie do pojęcia? Żadnych słów. Żadnych języków. Ani niemieckiego, ani polskiego, ani jidysz. Ani hiszpańskiego, ani argentyńskiego. Żadnych słów, żadnych nazw – mówi Vicente osuwający się w otępienie po kolejnych informacjach z Europy.

AGNIESZKA FREUS SANTIAGO H. AMIGORENA. GETTO JEST WE MNIE (LE GHETTO INTÉRIEUR). Przeł. Marta Szafrańska-Brandt. WYDAWNICTWO LITERACKIE, Kraków 2022. Cena 39,99 zł.