Zaćma – soczewka soczewce nierówna

Rozmowa z prof. dr. hab. n. med. MARKIEM RĘKASEM, specjalistą chorób oczu, z Centrum Medycznego MAVIT w Warszawie (Grupa LUX MED)

– Jakie są typowe objawy zaćmy? – To choroba, która w wyniku mętnienia naturalnej soczewki oka pogarsza ostrość wzroku. Może się objawiać nieostrym widzeniem, wrażeniem podobnym do patrzenia przez ciągle zabrudzone szkła korekcyjne i zjawiskiem olśnienia przy spoglądaniu na źródło światła. W miarę postępu zaćmy pogarszająca się ostrość wzroku sprawia, że kolory stają się wyblakłe, a w skrajnych przypadkach pacjent widzi jedynie kontury dużych przedmiotów. Z czasem dochodzi do dużego ograniczenia funkcji poznawczych, co znacząco wpływa na pogorszenie komfortu życia pacjenta i utrudnia – a bywa, że uniemożliwia – codzienne czynności, jak chociażby czytanie lub prowadzenie samochodu. – Kogo najczęściej dotyka ta choroba? – Zaćma zazwyczaj jest wynikiem procesu starzenia się organizmu i dotychczas dotyczyła osób powyżej 60. roku życia, ale ostatnio coraz częściej zmagają się z nią też młodsi pacjenci. Zdarza się także, że zaćma jest efektem urazu oka, stałego przyjmowania niektórych leków (np. steroidów) lub stanowi powikłanie po przebytych chorobach ogólnych, jak tężyczka czy cukrzyca. – Są na to jakieś leki? – Farmakologia na razie jeszcze nie ma efektywnego remedium na zaćmę. Jedynym skutecznym sposobem leczenia tego schorzenia jest zabieg chirurgiczny.

– Ponoć to jeden z najbezpieczniejszych zabiegów chirurgicznych. Na czym on polega?

– Operacja usunięcia zaćmy trwa 10 – 15 minut i polega na wymianie soczewki własnej na sztuczną soczewkę wewnątrzgałkową. Obecnie najczęściej stosowaną metodą jest fakoemulsyfikacja, czyli ultradźwiękowe rozdrobnienie naturalnej zmętniałej soczewki, wypłukanie jej, a w jej miejsce wszczepienie sztucznej soczewki. Po 2 – 3 godzinach od operacji pacjent może wrócić do domu. Procedura jest bezpieczna i znacznie poprawia komfort życia, dlatego nie powinno się czekać, aż zaćma „dojrzeje”.

– Czy ma znaczenie rodzaj zastosowanej soczewki?

– Jest kilka typów soczewek i nawet w ramach oferty NFZ różnią się one od siebie nie tylko funkcjonalnością, lecz także jakością. Najkrócej rzecz ujmując, soczewka soczewce nierówna. – Czy pacjenci informowani są o tym? – Niestety, bardzo często pacjenci nie mają wiedzy na temat sztucznych soczewek. Dlatego tak ważna jest rola lekarza, który przed zabiegiem powinien przedstawić pacjentowi pełen wachlarz możliwości leczenia zaćmy.

– Jeśli jest taka możliwość, to czym się kierować przy wyborze konkretnej soczewki?

– Niezależnie, czy zabieg ma być przeprowadzony w ramach NFZ, czy komercyjnie, należy zwrócić uwagę na tworzywo, z jakiego soczewki są wyprodukowane. Implanty wykonywane są z różnych biologicznie obojętnych materiałów: polimetakrylanu metylu (PMMA), silikonu lub akrylu. Od kilku lat za najbardziej bezpieczny uznawany jest akryl o hydrofobowych właściwościach o niskim stopniu uwodnienia. Soczewki wykonane z tego materiału zmniejszają ryzyko powstania zaćmy wtórnej oraz zapewniają długoterminową centrację i stabilność. Z mojej wieloletniej praktyki wynika, że zastosowanie sztucznych soczewek o skomplikowanej budowie optyki daje dobrą jakość widzenia u pacjentów prawidłowo zakwalifikowanych do takiego zabiegu.

– Dlaczego jest to ważne dla pacjenta?

– Sztuczną soczewkę z reguły wszczepia się tylko raz w życiu. Dlatego bardzo ważne jest podjęcie naprawdę świadomej decyzji o wyborze typu wszczepianej soczewki. Pacjentom operowanym w ramach umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia wszczepiane są standardowe zwijalne soczewki jednoogniskowe, które spełniają wymogi dobrego widzenia z bliska lub z daleka, a po zabiegu konieczna jest korekcja okularowa do dali lub do bliży. Natomiast dzięki soczewkom wieloogniskowym lub o wydłużonej ogniskowej – oferowanym w leczeniu komercyjnym – możliwe jest jednoczesne korygowanie widzenia do dali i bliży. Należy jednak podkreślić, że nie wszyscy pacjenci mogą z takiego rozwiązania skorzystać, ponieważ istnieją wskazania i przeciwwskazania do tego typu zabiegów. Decyzję w tym zakresie zawsze podejmuje przed operacją lekarz, starając się uwzględnić oczekiwania pacjenta.

– Jakie soczewki mogą pomóc osobom z astygmatyzmem?

– Osobom cierpiącym na to schorzenie zalecane są soczewki toryczne, dzięki którym można skorygować astygmatyzm do 6D. Właściwie w przypadku astygmatyzmu rogówkowego wszczepienie soczewki torycznej jest najskuteczniejszą formą korekcji tej wady.

– Operacje zaćmy przeprowadza bardzo wiele ośrodków. Czym się kierować przy wyborze któregoś z nich?

– Pacjenci powinni zwracać uwagę na odpowiedni standard proponowanego zabiegu. Konieczna jest pełna jednorazowość używanych akcesoriów do operacji i właściwa aseptyka śródoperacyjna. Obecnie preferuje się również stosowanie śródoperacyjne leków rozszerzających źrenicę, by z jednej strony skrócić czas pobytu chorego w klinice, a z drugiej strony ograniczać kontakt z personelem w dniu zabiegu do minimum.