Grenlandia

Jeśli jest miejsce, które geograficznie leży w Ameryce, ale politycznie i kulturowo w Europie, jest to Grenlandia, największa wyspa świata. Jej europejska historia sięga przełomu X i XI wieku i wikingów. Na przykład Eryka Rudowłosego (Rudego), Norwega, który wpierw dotarł na Islandię, gdzie dokonał zabójstwa, za co został skazany na banicję. Wypędzony na morze Eryk dopłynął do zachodniego wybrzeża wyspy, którą nazwał „zielonym lądem”, Grenlandią. Nie był wcale pierwszy. Już bowiem na początku X wieku Gunnbjorn Ulf-Krakason, inny norweski żeglarz, trafił tu zniesiony sztormem. Z grenlandzkich wybrzeży wyruszali najodważniejsi wikingowie (jak choćby Bjarni Herjólfsson, uznawany za odkrywcę Nowego Świata), eksplorując skrawki nieznanego kontynentu, nazwane grubo później Ziemią Baffina, Labradorem i Nową Fundlandią.

Dziś to autonomiczne terytorium zależne Królestwa Danii, zarządzającego wyspą od 1300 roku. To ponad dwa miliony kilometrów kwadratowych lądu pokrytego w 80 proc. lodem, niestety, coraz szybciej topniejącym, a także niewiele ponad 50 tys. mieszkańców żyjących na wybrzeżu. Grenlandczycy ortodoksyjnie przestrzegają zasad ekologii, chronią ziemię – bogatą między innymi w cenne metale rzadkie – przed rabunkową, przemysłową eksploatacją, dbają o zasoby oceanu. I drżą przed skutkami ocieplenia klimatu, powodującego topnienie lądolodu, choć z drugiej strony umożliwiającego rozwój hodowli upraw nieobecnych na wyspie od tysiąca lat. Dziewięciu na dziesięciu mieszkańców to Inuici (Eskimosi). Co czwarty Grenlandczyk mieszka w stołecznym Nuuk, choć poza stolicą jest tu jeszcze 12 miast. Grenlandia jest członkiem Rady Nordyckiej, organizacji utworzonej w 1952 roku decyzją parlamentów państw skandynawskich.

Wyspa ma duże znaczenie strategiczne, szczególnie dla USA, które utrzymują tu swą najdalej na północ wysuniętą Thule Air Force Base. Zbudowano ją 1100 km na północ od koła podbiegunowego, czyli 1500 km od bieguna północnego.

Grenlandia od lat stanowi atrakcyjny cel krajoznawczy, kojarząc się z dziewiczą przyrodą, nieskażonym środowiskiem naturalnym, bezkresnymi, bezludnymi pustaciami. Wyspa ma kilka wyjątkowych miejsc, przyciągających ludzi z całego świata. Przede wszystkim fiord Ilulissat, wpisany w roku 2004 na listę światowego dziedzictwa UNESCO. U jego ujścia znajduje się najszybciej przesuwający się lodowiec świata – Sermeq Qujalleq. Turystów przyciągają: Park Narodowy Grenlandii; wikińska osada Saqqaq, gdzie można zobaczyć artefakty związane z najstarszym osadnictwem sprzed 4500 lat; dawna inuicka osada Qilakitsoq, w której odkryto mumie sześciu kobiet i dwójki dzieci sprzed pół tysiąca lat. Na wyspie mówi się trzema dialektami języka grenlandzkiego, po duńsku i angielsku.

Zależność od metropolii, odległej o sześć godzin lotu Kopenhagi, zdaje się z wolna topnieć jak grenlandzkie lodowce. Nie jest to zjawisko nowe. W warunkach naturalnej izolacji i niezmierzonych kiedyś odległości pośród Grenlandczyków wcześnie zbudził się duch niepodległości, duch narodowy. Już w 1916 roku uznano za hymn narodowy Grenlandii pieśń Nunarput utoqqarsuanngoravit, „Nasz stary kraju”, choć na wyspie śpiewa się też uroczystą w charakterze pieśń Inuitów Nuna asiilasooq „Kraj wielkich przestrzeni”, którego słowa i muzykę napisał Jonathan Petersen (1881 – 1961). Od 1979 roku to równorzędny hymn Grenlandczyków.

„Nasz stary kraju” to utwór również skomponowany przez Jonathana Petersena, płodnego miejscowego twórcę piosenek. Słowa w języku grenlandzkim napisał Henning Jakob Henrik Lund (1875 – 1948), zwany też Intel’eraq, pastor, poeta i malarz. Pochodził z mieszanej inuicko-duńskiej rodziny. Był absolwentem duńskiego luterańskiego seminarium w Godthaab (dzisiejsze Nuuk) i został katechetą. W 1936 roku wyświęcony w Danii na pastora, rozpoczął posługę w Narsaq, mieście na południowym krańcu Grenlandii. Ułożył wiele pieśni sławiących chwalące Boga piękno miejscowej przyrody. Pisał także utwory o charakterze świeckim. Opisywał epizody z życia Grenlandczyków, głosił pochwałę życia zgodnego z naturą. Uhonorowany przez duńskiego monarchę wysokimi odznaczeniami: Dannebrogordenens Haederstegn, Krzyżem Honorowym Orderu Danebroga, przyznawanym Duńczykom dokonującym szlachetnych czynów służących ojczyźnie, oraz medalem Ingenio et arti, przyznawanym wybitnym uczonym i artystom.

Nunarput utoqqarsuanngoravit

Nunarput, utoqqarsuanngoravit niaqqut ulissimavoqq qiinik Qitornatit kissumiaannarpatit tunillugit sineriavit piinik. Akullequtaastut merletutut ilinni perotugut tamaani kalaallinik imminik taajumavugut niaqquit ataqqinartup saani. Atortillugillu tamaasa pisit ingerlaniarusuleqaagut, nutarterlugillu noqitsigisatit siumut, siumut piumaqaagut. (w jęz. grenlandzkim)

Nasz stary kraju

Ojczyzno nasza, któraś tak się zestarzała, że całą głowę masz pokrytą białymi włosami. Zawsze niosłaś nas, swoje dzieci, na swoim łonie i dawałaś nam bogactwa swoich wybrzeży. Niczym dzieci w licznej rodzinie rozkwitliśmy tutaj Kalaallici, tak chcemy się zwać, Stając wobec twej dumnej i zaszczytnej głowy Pokora nie jest drogą, Kalaallici, obudźcie się i bądźcie dumni! Godne życie jest naszym celem; odważnie powstańcie!

Nunarput utoqqarsuanngoravit to utwór o mocnej, patriotycznej wymowie, według Grenlandczyków mający walory asymilacyjne, ale jednoznacznie budzący poczucie narodowej suwerenności. U progu XX wieku dawał poczucie tożsamości i wspólnoty nielicznych ludzi zamieszkujących surowe i ogromne przestrzenie.