Prawnik radzi
Agresywny uczeń
W szkole podstawowej jeden z uczniów szóstej klasy podczas lekcji celowo i mocno uderzył drugiego. Co nauczyciel powinien zrobić w takiej sytuacji? Czy o sprawie powinna zostać powiadomiona policja? – Karolina Wojciechowska (e-mail)
Nauczyciel przede wszystkim powinien zawiadomić dyrektora szkoły, a także rodziców (lub opiekunów) sprawcy oraz pokrzywdzonego – w większości szkół istnieją wewnętrzne procedury dotyczące takich okoliczności, które nauczyciele muszą realizować.
Odnośnie do obowiązków szkoły oraz odpowiedzialności agresywnego ucznia na gruncie przepisów powszechnie obowiązującego prawa – zależą one przede wszystkim od skutków zdarzenia i wieku sprawcy. Celowe uderzenie drugiej osoby stanowi przestępstwo naruszenia nietykalności cielesnej (art. 217 § 1 Kodeksu karnego: Kto uderza człowieka lub w inny sposób narusza jego nietykalność cielesną, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku). Ponadto, jeśli u poszkodowanego dziecka doszło do naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia, to – w zależności od ich rodzaju i czasu trwania – można mówić o przestępstwie spowodowania uszczerbku na zdrowiu.
W opisanej sytuacji użytek znajdzie przede wszystkim ustawa z dnia 26 października 1982 r. „O postępowaniu w sprawach nieletnich” (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r., poz. 969), której przepisy stosuje się w zakresie: 1) zapobiegania i zwalczania demoralizacji – w stosunku do osób, które nie ukończyły lat 18; 2) postępowania w sprawach o czyny karalne – w stosunku do osób, które dopuściły
się takiego czynu po ukończeniu lat 13, ale nie ukończyły lat 17; 3) wykonywania środków wychowawczych lub poprawczych – w stosunku do osób, względem których środki te zostały orzeczone, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez te osoby lat 21. Zgodnie z treścią art. 4 § 3 ww. ustawy instytucje państwowe i organizacje społeczne, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przez nieletniego czynu karalnego ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym sąd rodzinny lub policję oraz przedsięwziąć czynności niecierpiące zwłoki, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów popełnienia czynu. Dyrektor szkoły ma więc prawny obowiązek zgłosić sytuację do sądu rodzinnego lub policji, gdy uderzenie było czynem karalnym ściganym z urzędu. Takim czynem będzie więc uderzenie powodujące naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwające ponad 7 dni. Za niedopełnienie obowiązku zawiadomienia dyrektor sam odpowiada karnie.
Jeśli zachowanie agresywnego ucznia nie wyczerpuje znamion czynu karalnego ściganego z urzędu (jak np. naruszenie nietykalności cielesnej bez trwania uszczerbku lub rozstroju zdrowia trwającego powyżej 7 dni), dyrektor może (ale nie musi) zgłosić sprawę do sądu rodzinnego; może to zrobić też np. rodzic poszkodowanego.
Sąd rodzinny dysponuje szerokim wachlarzem środków wychowawczych i może m.in. zobowiązać nieletniego agresora do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego lub społeczności lokalnej, do przeproszenia pokrzywdzonego, a także do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym lub terapeutycznym.
Niezależnie od powyższego sąd rodzinny może też zobowiązać rodziców lub opiekuna do podjęcia określonych działań – np. zgłoszenia małoletniego na zajęcia dotyczące umiejętności zastępowania agresji – i ich realizacji. I chyba to w zaistniałej sprawie należałoby rozważyć jako sposób rozwiązania problemu.