OBCY JĘZYK POLSKI Założyć za kogoś pieniądze

(1063)

– Proszę o wskazanie właściwego czasownika w zwrocie „wyłożyć/założyć za kogoś pewną sumę pieniędzy”. W rejonie, z którego pochodzę, Pomorze, oraz w tym, w którym mieszkam, Wielkopolska, zwrot „założyć za kogoś” byłby niezrozumiały lub potraktowany jako przejęzyczenie (e-mail nadesłany przez internautkę).

Za określenie poprawne, zaakceptowane przez leksykografów w normie ogólnopolskiej, uznaje się od lat założyć, zakładać za kogoś pieniądze.

W Innym słowniku języka polskiego PWN pod red. M. Bańki (Warszawa 2000, t. II, s. 1235) czytamy:

„Jeśli założyliśmy pieniądze za kogoś, kto w danej chwili ich nie miał lub kto był nieobecny, to zapłaciliśmy za niego jakąś należność w przekonaniu, że on odda nam zapłaconą sumę, np. Dziewczyna założyła za mnie pieniądze na wycieczkę, a ja nie mam, żeby jej oddać... Założysz za mnie?”.

Jest to zgodne z jednym ze znaczeń czasownika założyć – zakładać odnotowanych przez słowniki (np. przez Uniwersalny słownik języka polskiego PWN pod red. S. Dubisza, Warszawa 2003, t. V, s. 496):

założyć – zakładać ‘zapłacić (płacić) jakąś należność za kogoś z zamiarem późniejszego jej odebrania’, np. Jeśli nie masz przy sobie pieniędzy, założę za ciebie.

Jeżeli więc osoby mieszkające na co dzień w północno-zachodniej części kraju mówią i piszą inaczej, to znaczy w omawianym zwrocie zastępują słowo jak najbardziej właściwe, czyli założyć – zakładać, bezokolicznikiem wyłożyć – wykładać, to niewątpliwie popełniają uchybienie językowe.

Czy można to tolerować jako regionalizm? Cóż, regionalizmów nie uznaje się za błędy. Gdy takich wyrazów, wyrażeń czy zwrotów używa się wyłącznie na danym terytorium i wszyscy rozumieją ich sens, można być bardziej wyrozumiałym. W przeciwnym razie łatwo się narazić na uwagi o nieznajomości polszczyzny, wypowiadane przez osoby z innych rejonów Polski, które żeby uzasadnić swoje racje, przywołają wtedy ogólnopolskie ustalenia leksykografów w tej czy innej kwestii.

Nie wspominając już o nieporozumieniach, które mogą z tego powodu wyniknąć: ktoś będzie twierdził, że wyłożyć za kogoś pieniądze jest bezapelacyjnie niepoprawne, ale ktoś inny będzie odmiennego zdania i uzna zwrot założyć za kogoś pieniądze za przejęzyczenie, domagając się w nim wystąpienia słowa wyłożyć.

Zdaje się, że można się pokusić o odpowiedź na pytanie, dlaczego część rodaków posługuje się zwrotem wyłożyć za kogoś pieniądze.

W polszczyźnie od dawna funkcjonuje inny zwrot – wyłożyć/wykładać na coś pieniądze, co znaczy ‘wydać na coś pieniądze, ponieść koszty czegoś’.

Mówi się i pisze: wyłożyć pieniądze na jakąś inwestycję; wyłożyć pieniądze na zakup kosztownego urządzenia medycznego; wyłożyć sporo środków finansowych na kampanię wyborczą, na szkolenia dla pracowników czy wyłożyć duże pieniądze na cele charytatywne itp.

Wyłożyć na coś pieniądze to inaczej po prostu ‘sfinansować coś, co wydaje się dobre, pożyteczne i w krótszej czy dłuższej perspektywie okaże się posunięciem trafnym’.

Przeważnie chodzi o wydatek sporych rozmiarów, dlatego takie wyłożenie (raz) na coś pokaźnej sumy pieniędzy bądź wykładanie sukcesywne (przez dłuższy czas) na coś większych środków finansowych dotyczy przeważnie bogatych instytucji bądź (rzadziej) majętnych osób prywatnych, które akurat mogą sobie na to pozwolić, a przede wszystkim mają ochotę to zrobić.

Nie ulega wątpliwości, że to właśnie przytoczony na koniec zwrot wyłożyć na coś pieniądze negatywnie oddziałuje na zwrot założyć za kogoś pieniądze. W konsekwencji owej kontaminacji (skrzyżowania) pojawia się trzeci twór – wyłożyć za kogoś na coś pieniądze, niestety nieakceptowany przez normę językową.