Żywność – broń masowego rażenia

Dr inż. PIOTR SZAJNER, Zakład Rynków Rolnych i Metod Ilościowych Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej: Porównanie cen produktów z Praskiej Giełdy Spożywczej

Rosja zablokowała w ukraińskich portach ponad 20 mln ton zbóż i roślin oleistych. Afryce i Bliskiemu Wschodowi grozi głód. W Polsce ceny artykułów spożywczych rosną z miesiąca na miesiąc. Według Infor ceny żywności w rolnictwie będą wyższe o 31 proc. niż przed rokiem, a mogą się zwiększyć o kolejne 23 proc.

Polska jest bezpieczna

– Ceny żywności w kwietniu wzrosły o 14 proc. (rok do roku) i jest to wynik zbliżony do wysokości inflacji. Złożyły się na to zarówno czynniki zewnętrzne, jak i wewnętrzne. Te pierwsze to zmniejszenie dostaw zbóż, roślin oleistych i drobiu z Rosji, Ukrainy oraz w jakimś stopniu obłożonej sankcjami Białorusi (duży producent mleka), co ma znaczenie dla wysokości cen światowych. Pamiętajmy, że zboża są też surowcem do produkcji zwierzęcej (pasza), alkoholu etylowego i powodują wzrost cen także w innych branżach. Na obecną sytuację ma też wpływ pandemia, gdyż wiele krajów gromadziło i gromadzi zapasy strategiczne. Niektóre państwa, zwłaszcza na Bliskim Wschodzie i we wschodniej Afryce, pamiętają zablokowanie Kanału Sueskiego. Miało ono miejsce w ubiegłym roku, gdy na skutek wejścia na mieliznę dużego kontenerowca przez kilka dni w kanale unieruchomiono ponad 200 statków. Kraje te starają się przygotować na podobną ewentualność. Oprócz zbóż gromadzi się zapasy cukru, rzepaku, mięsa, masła, mleka w proszku (Algieria regularnie ogłasza wielkie rządowe przetargi na mleko w proszku), ale zapasy robią też duże firmy. Do czynników zewnętrznych trzeba też zaliczyć rosnące ceny ropy i gazu, który jest wykorzystywany przy produkcji nawozów.

Mamy także czynniki wewnętrzne. Transfery pieniężne, które trafiły na rynek (znaczne podwyżki płac, tarcze antykryzysowe, programy socjalne, 13. i 14. emerytura), mają wpływ na inflację, a więc i na wzrost cen żywności.

Polska jest samowystarczalna żywnościowo, brak żywności nam nie grozi. Największe nadwyżki mamy w produkcji drobiu, owoców, rzepaku, mleka i zbóż. Niemniej w ostatnim czasie pojawiły się propozycje zakazu importu naszych zbóż, mięsa, owoców i warzyw. Taki pomysł jest nierealny, bo jesteśmy we wspólnym unijnym rynku. Jakich produktów możemy mieć mniej? Tylko niszowych. Oleju słonecznikowego (Ukraina jest największym producentem na świecie – przyp. autora). Gorsza może być sytuacja z niektórymi gatunkami ryb.

Czy rząd mógł zminimalizować wzrost cen żywności? Moim zdaniem nie popełniono tu jakichś specjalnych błędów. Sytuacja popytowo-podażowa jest stabilna. Co najwyżej można mieć uwagi do przeciwdziałania inflacji jako takiej. Rada Polityki Pieniężnej mogła wcześniej podnieść stopy procentowe.

Mimo że Unia jest jednym wspólnym rynkiem, to na przykładzie inflacji oraz produkcji rolnej widać wyraźnie, że jedne kraje radzą sobie lepiej, a inne gorzej. Wynika to nie tylko z ogólnej polityki gospodarczej tych państw, lecz także z różnych rynków produkcji, modeli konsumpcji. Widać wyraźnie, że najlepiej radzą sobie państwa północnej Europy, zwłaszcza kraje skandynawskie, nieco gorzej państwa południowej Unii, a nasz region jest gdzieś pośrodku. Ale na pewno Unia Europejska jako całość pod względem żywnościowym może się czuć bezpieczna. Nie oznacza to jednak, że żywność nie będzie drożeć. Chciałbym, żeby ten proces nie był jednak szybszy niż wzrost inflacji, ale to może się nie udać.