Profilaktyka nie boli(3)

Dziś kilka informacji na temat kolejnych badań, o których powinniśmy pamiętać i które należy okresowo wykonywać. Może to bowiem pomóc wykryć niebezpieczną chorobę lub zmniejszyć ryzyko jej rozwoju. Poziom glukozy

Mamy w Polsce ok. 3 mln osób cierpiących na cukrzycę, z których jednak co trzeci jeszcze o tym nie wie. Tymczasem to niezwykle groźna i podstępna choroba ogólnoustrojowa, uznana – jako jedyna choroba niezakaźna – za epidemię XXI wieku. Manifestuje się podwyższonym poziomem cukru.

Objawów wskazujących na cukrzycę jest niewiele i pojawiają się one praktycznie dopiero w sytuacji bardzo wysokiego poziomu cukru we krwi. Chodzi tu o duże pragnienie, oddawanie dużych ilości moczu, chudnięcie, osłabienie, wzmożoną senność oraz pojawienie się zmian ropnych. Natomiast niższe stężenia, ale powodujące już spustoszenie w organizmie, mogą nie dawać żadnych objawów albo mają charakter niespecyficzny. Oznacza to, że choroba może się bardzo długo i podstępnie rozwijać. To też trochę usypia czujność pacjentów, a niekiedy również lekarzy. W efekcie cukrzyca jest często źle leczona od samego początku.

Dlatego też należy badać poziom cukru we krwi. – U osób należących do grup ryzyka i po 45. roku życia zaleca się wykonywanie takiego badania przynajmniej raz na 3 lata, a niekiedy nawet raz na rok – twierdzi prof. dr hab. n. med. Katarzyna Cypryk, kierownik Kliniki Diabetologii i Chorób Przemiany Materii UM w Łodzi. – U zdrowej osoby stężenie cukru we krwi na czczo nie powinno przekraczać wielkości 100 mg/dl. Wyższe wartości powinny niepokoić, a przekroczenie granicy 125 mg/dl wymaga pilnej konsultacji lekarskiej. Uzupełnieniem diagnozy może być test doustny, wykorzystywany w określonych warunkach.

Chorobę wykrywa się często przy okazji badania wzroku lub leczenia innych schorzeń. Czasami do rozpoznania dochodzi dopiero wtedy, gdy pacjent ma już zaawansowaną chorobę niedokrwienną kończyn dolnych. A niepokoić powinna już otyłość i mało aktywny tryb życia, bo już wtedy pracujemy na cukrzycę! Do najpoważniejszych jej konsekwencji kończących się często inwalidztwem lub śmiercią należą zawały, udary, ślepota, amputacja kończyn, niewydolność nerek. Dlatego tak ważna jest odpowiednia kontrola poziomu cukru we krwi.

Cytologia

To badanie kobiety powinny wykonywać regularnie w ramach profilaktyki wczesnego wykrywania raka szyjki macicy. Zaleca się, aby było ono powtarzane nie rzadziej niż co 3 lata, jeżeli poprzednie wyniki były prawidłowe i kobieta nie ma czynników ryzyka rozwoju raka szyjki macicy.

Dzięki cytologii możliwe jest wykrycie obecności wirusa brodawczaka ludzkiego, znanego jako HPV. Jego warianty mają bezpośredni związek z rozwojem niektórych nowotworów, szczególnie raka szyjki macicy. Szacuje się, że infekcję tym wirusem przechodzi nawet 80 proc. aktywnych seksualnie kobiet i mężczyzn. Wcześnie wykryty rak szyjki macicy w wielu przypadkach daje bardzo dobre rokowania, a szansa na całkowite wyleczenie jest bardzo duża. Cytologia pozwala wykryć raka szyjki macicy we wczesnym stadium rozwoju.

Do pobrania materiału do badania kobieta powinna się odpowiednio przygotować. Wymaz pobrać można co najmniej 2 dni po zakończonej miesiączce lub najpóźniej 4 dni przed kolejną miesiączką. Optymalnym czasem do pobrania próbki jest pierwsza połowa cyklu. Ponadto 4 dni przed planowanym terminem wykonania badania nie należy przyjmować żadnych leków dopochwowych, stosować tamponów ani wykonywać płukanek pochwy. Na dobę przed pobraniem materiału należy zrezygnować z seksu. Na cytologię powinny decydować się również kobiety, które przeszły już menopauzę.

Skuteczność takiego badania w zakresie wykrywania zakażenia HPV nie jest wystarczająco czuła. Zdecydowanie dokładniejszy jest test DNA HPV, ale nie jest on – w przeciwieństwie do cytologii – refundowany.

Prostate Specific Antigen (PSA)

To badanie antygenu sterczowego, czyli specyficznego białka wytwarzanego przez gruczoł krokowy u mężczyzn. PSA jest wykonywane w celu wczesnego wykrycia raka prostaty, a także monitorowania stanu pacjenta z przerostem prostaty.

Zaleca się, by mężczyźni po 50. roku życia wykonywali wspomniane badanie regularnie co rok lub dwa lata. Jeżeli jednak ojciec lub brat chorowali na raka prostaty, wówczas pierwsze badanie powinno zostać wykonane po ukończenia 45. roku życia. A jeśli w rodzinie odnotowano przypadki raka prostaty u mężczyzn przed 65. rokiem życia, to badanie należy wykonywać już po ukończeniu 40 lat.

Normy stężenia PSA zależą w pewnym stopniu od wieku mężczyzny. Między 40. a 49. rokiem życia wspomniana wartość nie powinna przekraczać 1,5 ng/ml, ale po 70. roku życia wartość ta może być nawet 5 razy większa. Należy pamiętać, że stwierdzenie zwiększonego stężenia PSA nie jest jednoznaczne z rozpoznaniem raka gruczołu krokowego. Może być wynikiem łagodnego rozrostu lub zapalenia stercza.