Proszę wstać! Nauka idzie!

2022-06-26 - Na celowniku: borelioza

Przedmiot sprawy: Ponad 14 proc. ludzkiej populacji chorowało na boreliozę w ciągu ostatnich 12 lat – twierdzą chińscy naukowcy na podstawie danych z 89 niezależnych badań, w których analizowano obecność bakterii Borrelia burgdorferi u ponad 160 tysięcy osób z różnych części świata. Borelioza jest najczęstszą chorobą przenoszoną przez kleszcze. Rzadko jest ona śmiertelna – w początkowych stadiach chorzy często dostają wysypki (rumień), cierpią na objawy grypopodobne, w tym bóle mięśni i stawów, głowy, nudności i wymioty. Najwięcej zachorowań (20 proc.) odnotowano w Europie Środkowej, a najmniej na Karaibach (2 proc.). Zdaniem naukowców przyczyną dwukrotnego wzrostu zachorowalności na boreliozę są zmiany klimatu, których skutkiem są m.in. dłuższe i bardziej suche lata. (PRJ)

Orzeczenie: Oby te niepokojące statystyki przyczyniły się do stworzenia programu walki i profilaktyki boreliozy.

Podejrzane: kwiaty

Przedmiot sprawy: Zapylacze należą do najbardziej pożytecznych owadów na świecie, jednak od kilku lat ich populacja drastycznie spada. Okazuje się, że winę za to ponosi między innymi... kształt kwiatów! Naukowcy z Uniwersytetu w Kalifornii sprawdzili, w jaki sposób cechy morfologiczne roślin wpływają na rozprzestrzenianie się pasożytów wśród owadów. W tym celu wzięli pod lupę trzmiela zwyczajnego oraz pierwotniaka z gatunku Crithidia bombi. Z badań wynika, że szerokie i krótkie kwiaty (np. jeżówka) co prawda zmniejszają przeżywalność pasożyta, ale jednocześnie zbierają więcej owadzich odchodów, co przyczynia się do szybszego rozprzestrzeniania się choroby. (MM)

Orzeczenie: Należy pamiętać, aby do ogródka wybierać bardziej „gościnne” kwiaty.

Zdrowsze: ziemniaki

Przedmiot sprawy: Wiele osób często rezygnuje z jedzenia węglowodanów, ponieważ istnieje przekonanie, że ich spożycie wiąże się z gwałtownym wzrostem poziomu cukru we krwi. Singapurscy naukowcy opracowali nową technikę przetwarzania ziemniaków mającą na celu spowolnienie trawienia zawartej w nich skrobi. Kluczem do sukcesu okazuje się gotowanie ich w specjalnym roztworze, który wraz z pektynami tworzy żelującą strukturę, uniemożliwiając tym samym szybki rozkład wielocukru. Nowa technika zwiększa ilość trudno rozkładającej się skrobi z 10 do 35 procent oraz zmniejsza zdolność dostępu α-amylazy do skrobi uwięzionej w ścianach komórkowych. (MM)

Orzeczenie: Dobra wiadomość dla amatorów ziemniaczanych potraw.

Pod lupą: kamuflaż akustyczny

Przedmiot sprawy: Łuski na skrzydłach ćmy doskonale pochłaniają dźwięk – nawet po umieszczeniu ich na sztucznej powierzchni. Ćmy wykorzystują swoje skrzydła do ochrony przed echolokacją nietoperzy. Jest to prawdziwy, nieustający akustyczny wyścig zbrojeń pomiędzy nimi a nietoperzami, które echolokację wykształciły około 65 milionów lat temu. Uczeni umieścili małe fragmenty skrzydeł na aluminiowym dysku i testowali wpływ orientacji skrzydeł względem dochodzącego dźwięku. Skrzydła pochłaniały aż 87 proc. dochodzącej do nich energii dźwiękowej, obejmując szeroki zakres częstotliwości i kątów padania dźwięku. Imponujące jest, że skrzydła aż tyle mogą, chociaż są niewiarygodnie cienkie, a warstwa łusek stanowi zaledwie 1/50 długości fali dźwięku. (ZK)

Orzeczenie: Genialna inspiracja do stworzenia ultracienkich paneli czy tapet dźwiękoszczelnych!

Podejrzana: alergia skórna

Przedmiot sprawy: Przeprowadzone na Uniwersytecie Monash badanie kontrolujące oś jelitowo-skórną wykazało, że fermentacja mikrobiologiczna błonnika pokarmowego w jelitach, a następnie produkcja krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA) – w szczególności maślanu – może chronić przed alergiczną chorobą skóry. Naukowcy karmili myszy dietą bogatą w fermentujący błonnik lub dali im oczyszczone SCFA. Oznaczony izotopowo maślan był śledzony w organizmie. Zaledwie kilka minut zajęło mu dotarcie do skóry, gdzie poprawił metabolizm keratynocytów, przygotowując je do dojrzewania i wytworzenia kluczowych składników strukturalnych wymaganych dla zdrowej, wzmocnionej przed alergenami bariery skórnej. SCFA można podawać doustnie lub bezpośrednio na skórę w postaci kremu, omijając jelita. (MU)

Orzeczenie: Przez żołądek do... skóry.

Zmierzona: temperatura mózgu

Przedmiot sprawy: Naukowcy z Edynburga zebrali 40 zdrowych ochotników w wieku 20 – 40 lat, którzy rano, po południu i późnym wieczorem skanowani byli spektroskopią rezonansu magnetycznego (MRS). Uczestnicy nosili też monitor aktywności, umożliwiający uwzględnienie różnic rytmu dobowego. Średnia temperatura zdrowego mózgu wynosiła 38,5°C, czyli ponad dwa stopnie więcej niż ta mierzona pod językiem, przy czym głębsze obszary mózgu często przekraczały 40°C. Co więcej, temperatura mózgu zmieniała się m.in. w zależności od pory dnia. Ta cykliczność dobowa ma ogromne znaczenie. Wśród pacjentów z umiarkowanym i ciężkim urazowym uszkodzeniem mózgu, których temperatura mózgu ulegała zmianom dobowym, śmiertelność wynosiła 4 proc. w porównaniu z 27 proc. pacjentów, których mózgi tej zmienności nie wykazywały. (MU)

Orzeczenie: Zdrowy mózg jest delikatnie „zmiennocieplny”.

Pod ostrzałem: glejak

Przedmiot sprawy: Brazylijscy naukowcy testują nową metodę leczenia najbardziej agresywnego nowotworu mózgu – glejaka wielopostaciowego, który stanowi 60 proc. wszystkich guzów mózgu u dorosłych. Technologia polega na wykorzystaniu lipidowego nośnika zaprojektowanego do przekraczania bariery krew – mózg. Posłuży on do dostarczenia do mózgu silnego leku (docetaksel) stosowanego w chemioterapii. Do całości dołączono również jego przeciwciało monoklonalne (bewacyzumab) identyfikujące komórki rakowe i wiążące się nimi. Celem było stworzenie preparatu penetrującego mózg i uwalniającego lek we właściwym miejscu. Potencjalna terapia okazała się skuteczna w przypadku izolowanych komórek i modeli zwierzęcych. (ZK)

Orzeczenie: Mamy nadzieję, że terapia okaże się równie skuteczna

u ludzi.