Pióro, bo... żebro?
Nazywam się Pióro. Nie mam wątpliwości, że nazwisko moje pochodzi od ptasiego pióra, które w pewnym momencie stawało się przyrządem do pisania. Ale moją pewność łamią znane mi inne znaczenia rzeczownika pióro; między innymi mówi się przecież pióro wiosła, mówi się też metaforycznie, że ktoś ma dobre pióro, czyli potrafi dobrze pisać... Jak więc określić, od jakiego znaczenia wywodzi się moje nazwisko?
Tadeusz, Zielona Góra Panie Tadeuszu, jak każde nazwisko pochodzące od apelatywu, czyli rzeczownika pospolitego, i ono charakteryzuje się sporą frekwencją we współczesnej bazie PESEL. Znamy takich nazwisk 2667 (i kilka odmiennych). Niewątpliwie źródłosłowem nazwiska było ptasie pióro, ale znamy też inne, późniejsze znaczenia, od których można je wywieść. Historycznie rzecz ujmując, rzeczownik pióro w rozumieniu upierzenia znany był (co poświadczają źródła pisane) od XIV wieku, zaś wiek później ustaliło się znaczenie pióra jako narzędzia do pisania wykonanego z ptasiego pióra albo trzciny. Według „Słownika odapelatywnych nazwisk Polaków” L. Tomczak piórem już w staropolszczyźnie nazywano pismo. Także wspomnianą przez Pana umiejętność pisania zwano dobrym piórem. W dobie staropolskiej piórem nazywano świadectwo wystawione na piśmie, ale także urząd pisarza bądź samego pisarza (na tej samej zasadzie szewca zwano Kopytem, a Skibą chłopa pracującego na roli). Również piórem w epoce staropolskiej określano rybią płetwę albo pustą łodygę rośliny (stąd trzcina). Wreszcie piórem nazywano różne części narzędzi albo urządzeń. Co do wiosła, to znaczenie zostało przeniesione ze względu na jego formę, bo przypomina kształtem pióro ptaka. Piórem nazywano często całe ptasie skrzydło. W gwarze miało również szereg znaczeń – od zdrobnionego pióreczka, czyli kitki zrobionej z farbowanych piórek, przypinanych do kapelusza w święta, po pióro u kądzieli, pługa czy młynka (techniczne określenia). Piórami niekiedy nazywano żebra zwierząt albo szerokie skrzydła kapelusza. S.B. Linde przytacza jeszcze rzadsze znaczenia, które przecież mogły lec u początków Pańskiego nazwiska, np. „Czupryny wygolone na piórko”. Mimo pospolitego (semantycznie) pochodzenia godność Pióro należała też do dwóch rodów szlacheckich, noszących herby Bończa i Ślepowron.
Skąd się wzięło?
Waluga, powstało od czasownika walić, w szerokim jego znaczeniu: nurzyć, rozwalać, uderzać, sunąć ociężale. Albo od imion męskich rozpoczynających się na Wal-, jak Walenty lub Walerian. W tej grupie mieści się także nazwisko Walo. 487 nazwisk.
Sasal, być może odetniczne, od imigranta z Saksonii (Sasa) albo od XV-wiecznego polskiego herbu Sas. 492 nazwiska.
Milichowicz, najpewniej od przymiotnika miły, ale możliwe też od imion złożonych, typu Miłobor lub Miłosław. 5 nazwisk.
Bienias, odimienne, od Benedykta lub Beniamina. Notowane już w 1793 roku. 3235 nazwisk.