Mój dobry Atanazy
Dziękuję za rubrykę „Poczet nazwisk polskich”. Czytam ją zawsze z wielkim zaciekawieniem i przyjemnością, jak tylko dostanę „Angorę” do ręki (co rzadko ma miejsce). Ostatnio zapoznałam się z odcinkiem 903: „W młynie, polu i spichlerzu”. Uświadomiłam swego sąsiada Redera o pochodzeniu jego nazwiska. Był poruszony i zaintrygowany: obiecał sobie, że zajmie się historią swojej rodziny (dziadek prawdopodobnie przybył z Estonii), ale nie powiedział kiedy. W rodzinie kuzyna mojej mamy byli koloniści niemieccy, którzy na Lubelszczyznę przywędrowali ze Szwarcwaldu i swoją osadę nazwali Czarny Las, a nazwiska spolszczyli. Byli to Szmidtowie i Rindflejsze? (od wołowiny – pewnie protoplaści zajmowali się rzeźnictwem lub masarstwem).
A ja piszę w sprawie nazwiska panieńskiego swojej mamy: Mojska. Legenda rodzinna podaje, że ród Mojskich ma herb Jastrząb i wywodzi się od hetmana Jana „Sobiepana” Zamojskiego. Miał on nieślubnego syna z Włoszką, którą sprowadził brzemienną do Zamościa. Chłopczykowi nie dał całego nazwiska, lecz jego fragment. W poszukiwaniach genealogicznych spostrzegłam, że już w latach wcześniejszych, przed narodzinami „Sobiepana”, to nazwisko było zapisywane jako Moyski (jakiś Jan Moyski był studentem Akademii Zamojskiej). Z moich poszukiwań (do szóstego pokolenia wstecz) wynika, że byli to wyrobnicy, parobkowie w folwarkach i służące w dworach (rzadko piśmienni). Tak więc myślę, że ta legenda to mit i pobożne życzenie. Znalazłam także inne pochodzenie nazwiska – od słowa mój. Bardzo proszę o wyjaśnienie pochodzenia nazwiska Mojski/Mojska i ewentualnie mojego (po mężu): Panasewicz (czy znaczy syn Panasa?)
Anna Małgorzata Panasewicz Pani Anno Małgorzato, trzeba tylko pogratulować Pani jasności dedukcji. I dozy krytycyzmu wobec pięknych klechd z przeszłości. W listach Czytelników często pojawiają się skłonności mitotwórcze, związane z migracją przodków, ze słynnym albo tylko z egzotycznym antenatem. Nazwisko Mojski (albo – jak wcześniej pisano – Moyski) jest starsze od Zamojskiego, choć pisownia Mojski pojawiła się dopiero u progu XVII wieku. Nazwisko wywodzi się od zaimka przymiotnego mój albo – co podpowiada K. Rymut – od imienia Mojmir. Przychylałbym się do źródłosłowu pierwszego, jako że w staropolszczyźnie przymiotnik mojski miał rozległe znaczenie: odpowiedni, stosowny dla mnie, ze mną zgodny, zaś zwrot po mojsku znaczył tyle, co po mojemu (za: „Mały słownik zaginionej polszczyzny” Kraków 2003). Z tego źródła pochodzą takie nazwiska, jak m.in.: Mojszczak, Mojszewski, Mojszyk, Moya, Mójsa, Moiczek, Moi, Moisk. Obecnie w bazie PESEL mamy 299 nazwisk Mojski.
Z kolei Panasewicz to nazwisko odimienne, pochodzące od Atanazego (w starogreckim nieśmiertelny). Rzeczywiście odojcowskie.
W językach wschodniosłowiańskich imię przyjmowało formę Apanas, z czasem tracąc nagłosowe A-. W bazie PESEL mamy dziś 611 takich nazwisk.