Nagrody Nobla 2022

Każdego roku jesienią przyznawane są Nagrody Nobla. Ich fundatorem był szwedzki przemysłowiec i wynalazca dynamitu Alfred Nobel. Kategorie, w których można je otrzymać to: fizyka, chemia, fizjologia lub medycyna, ekonomia (od 1968 r.), literatura oraz Pokojowa Nagroda Nobla. Uroczystość wręczenia odbywa się zawsze 10 grudnia w Królewskiej Akademii Muzycznej w Sztokholmie, z wyjątkiem Pokojowej Nagrody Nobla, która wręczana jest w Oslo. Wyróżnieni otrzymują złoty medal, honorowy dyplom oraz wysoką gratyfikację pieniężną.

Tegorocznym laureatem w dziedzinie fizjologii lub medycyny został szwedzki genetyk Svante Pääbo (67 l.) za odkrycia dotyczące ludzkiej ewolucji oraz naszych wymarłych krewniaków. Udowodnił on m.in., że wymiana genów pomiędzy hominidami a gatunkiem homo sapiens, do której doszło 70 tys. lat temu, ma wpływ na odporność człowieka współczesnego. Na bazie nowatorskich badań wybitnego specjalisty powstała też nowa gałąź nauki – paleogenomika.

Nagrodę w dziedzinie fizyki otrzymali trzej uczeni specjalizujący się w mechanice kwantowej – Alain Aspect (75 l.) z Francji, John F. Clauser (70 l.) z USA i Anton Zeilinger (77 l.) z Austrii. Prowadzone przez nich prace już są wykorzystywane w kryptografii oraz konstruowaniu najnowszej generacji komputerów. Naukowcy zajmują się badaniem zachowania mikrocząstek w tzw. splątanych stanach kwantowych. Dochodzi wówczas do ich niezwykłego zachowania. Otóż stan jednej z nich determinuje stan drugiej, nawet jeśli znajdują się od siebie tak daleko, że nie zdąży się między nimi przenieść żadna informacja.

W dziedzinie chemii Królewska Szwedzka Akademia Nauk doceniła Carolyn R. Bertozzi (56 l.) z USA, Mortena Meldala (68 l.) z Danii i K. Barry’ego Sharplessa (81 l.) z USA za rozwój nowych metod syntezy chemicznej. Dzięki temu udało się w znaczący sposób uprościć ten proces nawet w przypadku skomplikowanych cząsteczek.

Literacką Nagrodą Nobla uhonorowano 82-letnią francuską pisarkę Annie Ernaux. Jest autorką krótkich autobiograficznych powieści, w których poddaje analizie ludzkie emocje. To 17. kobieta będąca laureatką tej prestiżowej nagrody.

Pokojowa Nagroda Nobla 2022 trafia do Europy Wschodniej. Laureatami zostali: Aleś Białacki (60 l.) szef białoruskiego Centrum Praw Człowieka Wiasna i dwie organizacje pokojowe: Memoriał (Rosja) i Ukraińskie Centrum Wolności Obywatelskich. Oz na podst. inform. prasowych

Więcej czytaj w „Peryskopie”