Opowiadania ostatnie – sprawy ostateczne

Pomieszczone w tomie „Szczodrość syreny” opowiadania amerykańskiego pisarza Denisa Johnsona to jego ostatnie teksty. Zmarł w wieku 67 lat na nowotwór wątroby, a prezentowane tytułowe opowiadanie zbioru oraz cztery pozostałe – „Gwiezdny Pył nad Idaho”, „Bob dusiciel”, „Triumf nad grobem” i „Doppelgänger, poltergeist” – ukazały się już pośmiertnie. Wyjątkowość prozy Johnsona (dwukrotny finalista Nagrody Pulitzera, zwycięzca National Book Award w 2007 r. za „Drzewo dymu”) polega na tym, że mówi o sprawach najtrudniejszych – różnego kalibru – jednocześnie bezpardonowo i poetycko. W pierwszej chwili szokuje nas, zaczynamy wiercić się nerwowo nad tematem, który wybrał (co to za gość, który rusza takie rzeczy!), ale już podążamy dalej, myśląc... co też jeszcze napisze, jaką granicę przekroczy, i już mamy dreszcz... po czym czeka nas miła lub niemiła niespodzianka.

Tak jest z kwestią niepełnosprawności i ludzkiej ciekawości, opisaną w scenie na spotkaniu towarzyskim w gronie przyjaciół. Chris to weteran wojny w Afganistanie, który stracił nogę podczas wybuchu miny. Jedna z kobiet, Deidre, mówi, że chciałaby zobaczyć tę urwaną kończynę... Pierwsze z opowiadań, bo o nim mowa, to, nomen omen, w ogóle pole minowe. Jego narratorem jest właściciel znanej agencji reklamowej. Człowiek sukcesu, duże nazwisko. To jego reklamy oglądamy w telewizji. Bill Whitman wkrótce skończy 63 lata. Leci z San Diego do Nowego Jorku po odbiór branżowej nagrody. W drodze będzie wspominał różne scenki, właśnie takiej kategorii jak przytoczona wyżej. Na przykład swoją rozmowę z byłą żoną, która po czterdziestu latach telefonuje, żeby się z nim pożegnać, przeprosić i wybaczyć pewne rzeczy, bo jest umierająca. Tylko że Bill nie wie, która to eksżona, pierwsza czy druga.

Znakomita literatura. Ostra jak brzytwa. Cięcia są jednakowo bolesne i w sprawach życia, i w sprawach śmierci.

AGNIESZKA FREUS DENIS JOHNSON. SZCZODROŚĆ SYRENY. Przeł. Krzysztof Majer. Wydawnictwo KARAKTER, Kraków 2022. Cena 39 zł.