Ptasie niebo
Jesień w Izraelu to doskonały okres na obserwację ptaków na łonie natury. Do około 550 gatunków stałych skrzydlatych mieszkańców Izraela dołącza ponad 400 gatunków ptaków wędrownych, z których część zatrzymuje się tu okresowo, a część odpoczywa w locie z miejsc lęgowych w Europie do zimowych legowisk w Afryce.
Migracja ptaków w Izraelu rozpoczyna się w sierpniu z tysiącami bocianów, a kończy w grudniu z przybyciem ostatnich kaczek, czapli, pelikanów i kosów. Szczytowe ilości migrujących ptaków notuje się w październiku. Liczba ptasich wędrowców, którzy pojawiają się tu dwa razy w roku, wiosną i jesienią, szacowana jest przez Izraelskie Centrum Ornitologiczne na ponad pół miliarda osobników. To zjawisko wyjątkowe na skalę światową. Jedynie w Panamie, przesmykiem między Ameryką Północną a Południową, ptaki migrują w takiej liczbie.
W Izraelu leżącym na skrzyżowaniu Europy, Azji i Afryki, mającym zróżnicowane obszary biogeograficzne, które zapewniają różnorodne siedliska, można spotkać gatunki ptaków występujące na różnych kontynentach, czego przykładem może być zimorodek. Obok zimorodka azjatyckiego (Halcyon smyrnensis) można spotkać tu zimorodka europejskiego (Alcedo atthis) i afrykańskiego (Ceryle rudis). Na jeden kilometr kwadratowy powierzchni przypada tu osiem razy więcej gatunków ptaków niż w Anglii i czterdzieści razy więcej niż w Egipcie.
Ze względu na usytuowanie na głównym szlaku migracyjnym pomiędzy morzem a pustyniami Izrael jest bardzo ważnym pomostem lądowym dla wielu ptaków wędrownych. Niektóre z nich, jak czaple białe czy siwe lub pokrzewki żółte o słonecznym ubarwieniu, powszechnie występujące w obu Amerykach i na Karaibach, przylatują do Izraela tysiącami, choć odpoczywają tu jedynie przez kilka godzin lub dni. Część skrzydlatych wędrowców, jak pliszki (Motacilla), które są dla Izraelczyków ptakami szczególnymi, porównywalnymi z jaskółkami w Polsce, ponieważ zwiastują oczekiwaną z utęsknieniem jesień i opady deszczu, zostaje tu na zimę. Trzy gatunki pliszek: o szaro-czarno-białym ubarwieniu, żółtym i niebiesko-żółto-szarym zimują tu masowo. Cytrynowo-szare pliszki (Motacilla citreola) są rzadkością w Izraelu, więc tym większą ma się radość, jeśli nagle wypatrzy się je w trzcinie nad wodą.
Migrujące ptaki zwykle zatrzymują się w Izraelu wzdłuż uskoku syryjsko-afrykańskiego, przecinającego kraj na całej długości oraz wzdłuż wybrzeża. Wiosną i jesienią można spotkać je niemal w każdym zbiorniku wodnym i być świadkiem spektakularnego lądowania czy zrywania się do lotu tysięcy żurawi, pelikanów, kolibrów czy różowobiałych flamingów.
Ptaki wędrowne szczególnie upodobały sobie w Izraelu takie miejsca, jak: Kfar Rupin (bociany czarne), wybrzeże Morza Śródziemnego – Chof ha-Karmel wraz z Ma’agan Micha’el, gdzie istnieje ośrodek obserwacji ptaków, rezerwat przyrody Ein Afek oraz okolice kibuców: Lotan, Ein Harod, Beit Alfa i Afikim.
Sztuczne stawy wokół Ejlatu masowo przyciągają rybitwy, mewy, orły, jastrzębie krótkopalczaste i wschodnie, słowiki białe, bociany czarne, kormorany i flamingi, które można również zaobserwować w dużej liczbie na stawach kibucu Ewron, w strumieniu Dalija niedaleko Ramot Menasze i w Emek ha-Chula. Co roku duże stada kormoranów spotyka się w pobliżu mostu Arik na północy Jeziora Galilejskiego, w gaju eukaliptusowym w rejonie Palmachim oraz na brzegach rzeki Nahal Na’aman.
Park Yeruham na Negewie, pustynna oaza, w której centrum znajduje się duże jezioro otoczone gąszczem roślinności, jest magnesem dla śpiewających ptaków wędrownych i wielu rodzajów czapli. Jeśli ma się szczęście, można tu zobaczyć szczególnie pięknego, jaskrawo niebiesko-fioletowego ptaka o czerwonym dziobie zwanego w Izraelu porfirija kchula (Porphyrio madagascariensis). Ptak ten – występujący głównie w Egipcie, Afryce Subsaharyjskiej i Madagaskarze – został zaobserwowany również na południu Morza Martwego.
Doskonałym miejscem obserwacji pelikanów w Izraelu są doliny: Emek ha-Chula i Emek Hefer. Szacuje się, że około 40 000 tych wielkich białych ptaków co roku jesienią zatrzymuje się w Izraelu podczas migracji. Najłatwiej zaobserwować je między wrześniem a listopadem oraz między marcem a majem. Zwykle odpoczywają one i żerują tutaj tygodniami, powodując chaos u lokalnych hodowców ryb, których stawy hodowlane na świeżym powietrzu pelikany traktują jak restauracje samoobsługowe. Aby trzymać je z dala od stawów, Urząd ds. Przyrody i Parków we współpracy z Ministerstwem Rolnictwa specjalnie dla pelikanów hoduje małe rybki w zbiorniku wodnym Miszmar Haszaron, niedaleko rzeki Alexander. Tuż przy zbiorniku wybudowano zadaszony, podwyższony taras obserwacyjny z wolierą, „Punkt Obserwacyjny Emek Hefer”. Dzięki niemu można cieszyć oko pelikanami i ich gromadnym lotem.
Najlepszym punktem obserwacji ptaków w Izraelu jest dolina Emek ha-Chula, przepięknie położona pomiędzy wzgórzami Górnej Galilei i Wzgórzami Golan w północnej części Izraela. W jej centrum znajduje się jezioro, które pozostało po osuszeniu okolicznych bagien. Teren wokół niego szczególnie bogaty jest w roślinność śródziemnomorską, choć również w afrykańską z okolicy Sudanu, euro-syberyjską i środkowoazjatycką. Dwa parki przyrodnicze: Agamon ha-Hula i Rezerwat Przyrody Hula pozwalają na bezpośrednie obcowanie z naturą bez klatek i obserwowanie zachowania ptaków w okresie zalotów, gniazdowania czy żerowania. Oba warte polecenia.
Rezerwat Przyrody Hula (Hula Nature Reserve) oferuje 2,2-kilometrową trasę wokół jeziora. Ma do zaoferowania pływający pomost z zamaskowanymi punktami obserwacji ptactwa wodnego, a także bawołów wodnych, wieżę widokową, wycieczki z przewodnikiem oraz centrum turystyczne, którego atrakcją jest spektakl 3D z efektami specjalnymi. Umożliwia on wspólny „lot” z ptakami z Europy Północnej do Afryki i z powrotem. Warto zdecydować się na niego, jeśli zwiedza się ten teren poza sezonem migracyjnym.
Agamon Hula jest znacznie większy niż Rezerwat Przyrody Hula. Całość trasy zwiedzania ma około 9,5 km. Na turystów czekają tu ścieżki spacerowe, miejsca na piknik, punkty obserwacyjne z teleskopami, ogród botaniczny z roślinnością mokradeł oraz atrakcyjne centrum turystyczno-edukacyjne. Park można obejść, objechać na rowerze (są również rowery wieloosobowe i dziecięce, a także krzesełka dla dzieci) lub zwiedzić, korzystając z aut elektrycznych. Jeśli wypożyczy się rowery lub wózki golfowe, będzie się ograniczonym czasem wypożyczenia i obszarem, po którym można się poruszać. Nie będzie można podejść zbyt blisko ptaków.
Warto zdecydować się na obserwację ptaków z ukrycia – w wozie maskującym ciągniętym przez traktor, którego nie boją się ptaki. Ten rodzaj zwiedzania z przewodnikiem umożliwia wejście na szczególnie atrakcyjne obszary o ograniczonym dostępie. Turyści mogą uczestniczyć również w nocnym safari lub w wycieczce o wschodzie słońca (szczególnie polecam). W tym czasie ma się największe szanse na zobaczenie dużej ilości ptaków, ponieważ większość z nich jest bardziej aktywna w pierwszych godzinach porannych i ostatnich dwóch godzinach wieczornych.
Jeśli chce się oglądać ptaki wędrowne, należy odwiedzić Emek Hula w sezonie migracyjnym: marzec – kwiecień i październik – listopad. Aby się nie rozczarować, koniecznie przed przyjazdem należy sprawdzić w centrum informacji, na stronie facebookowej lub za pomocą internetowych kamer na żywo, ile ptaków aktualnie znajduje się w dolinie. Osobiście przekonałam się o tym, że w tym samym okresie, o różnej porze można trafić na wielotysięczne stada ptaków wędrownych lub zobaczyć zaledwie kilkadziesiąt ptaków, i to tych bardziej pospolitych.
Kiedyś baliśmy się siedzieć w ciemności, przy obecnych cenach jesteśmy przerażeni siedzeniem przy świetle. (Włochy, TikTok)
Psycholog na terapii małżeńskiej: – Czuje się pan zdominowany przez żonę?
Żona: – Nie! (Włochy, Facebook)
Dzieci chcą się bawić, nie uczyć. Nastolatki chcą kochać, nie cierpieć. Dorośli chcą jeść i nie tyć! (Włochy, Facebook)
Zmarł dziennikarz, specjalista od przetrwania w sytuacjach ekstremalnych. Do tragedii doszło podczas kręcenia filmu dokumentalnego w Italii, w którym chciał wytłumaczyć osobom prowadzącym własną działalność, jak przeżyć, płacąc podatki i rachunki.
(Włochy, Twitter)
Egzaminatorzy z prawka to boomerzy. Najpierw zapytali mnie, co zrobię na czerwonym świetle, a gdy powiedziałem, że zatrzymam się, aby sprawdzić wiadomości w komórce, zostałem oblany!
(Włochy, Facebook)
Ten skandal nigdy się nie skończy: najpierw kit z płaską Ziemią, a teraz z płaskim brzuchem... (Włochy, facciabuco.com)
Niedaleka przyszłość, rozmowa bezdomnych: – Jestem na ulicy, bo wiesz, lubiłem hazard, alkohol, kobiety...
– Ja lubiłem czasami włączyć światło...
(Włochy, besti.it)
Czy wiecie, że frazes wyborczy: „Obniżymy podatki i stworzymy nowe miejsca pracy” ma już ponad 30 lat?! (Włochy, facciabuco.com)
Nowy rolex, który zamiast godzin wskazuje bieżące zużycie prądu i gazu, okazał się rynkowym hitem. (Włochy, besti.it)
Trzy stopnie rozszerzenia źrenic: 1) Po zażyciu marihuany 2) Po kokainie i 3) Po otworzeniu rachunku za prąd i gaz. (Włochy, besti.it)
Korpulentna pani Schmitz kupiła bardzo ciasne spodnie. W domu z dumą pokazała się mężowi i rzekła: – Ten model nazywa się Capri. Co sądzisz o nich, skarbie? Mąż wziął głęboki oddech i powiedział: – Kochanie, Capri jest wyspą, a nie kontynentem.
(Niemcy, witze.net) – Dlaczego blondynki są zawsze takie zmieszane, gdy urodzą bliźnięta? – Bo nie mogą ustalić, kim jest ta druga matka. (Niemcy, witz-des-tages.de)
Kelner w restauracji pyta Helmuta: – Czy szanowny pan woli do kolacji wino białe czy czerwone? – Wszystko jedno, jestem daltonistą – odpowiada Helmut. (Niemcy, witze.net)
Lubię urozmaicać sobie życie. Gdy podgrzewam obiad w mikrofalówce, wyłączam ją sekundę przed tym, jak zacznie pikać. Czuję się wtedy, jakbym rozbroił bombę! (W. Brytania, LMAO)
Spójrzcie, to niesamowite. Mój prawy łokieć nigdy nie był dotknięty przez moją prawą rękę.
(W. Brytania, LMAO)
Gdybyśmy byli we dwoje w tonącej łodzi i byłaby tylko jedna kamizelka ratunkowa... No cóż, mocno bym potem za tobą tęsknił! (W. Brytania, LMAO)
Martwienie się działa! 90 procent rzeczy, którymi się martwię, wcale się nie wydarza! (W. Brytania, LMAO)