Samoa Amerykańskie

Odległa Oceania, południowy Pacyfik, połowa drogi między Hawajami i Nową Zelandią. Wschodnią część archipelagu zajmuje niepodległe państwo Samoa. Część zachodnią – Samoa Amerykańskie, terytorium nieinkorporowane Stanów Zjednoczonych, na którym funkcjonują niektóre zasady amerykańskiej konstytucji. Nadto jest to w znaczeniu prawa Stanów Zjednoczonych terytorium niezorganizowane, mimo że Samoa Amerykańskie ma własną władzę ustawodawczą i wykonawczą oraz lokalną konstytucję. Państwo nie działa jednak zgodnie z „Organic Act”, nadanym przez Kongres USA, ale rządzi się według własnych praw. Między wyspami Samoa i Samoa Amerykańskim biegnie międzynarodowa linia zmiany daty.

14 wysp archipelagu odkryli w 1606 roku Portugalczycy, ale tego nie zapamiętali. Ponad sto lat później tego błędu nie popełnili Holendrzy. Zainteresowali się nim także Francuzi, w XVIII wieku intensywnie eksplorujący wyspy Pacyfiku. To nikt inny jak słynny kapitan Bougainville nadał archipelagowi nazwę, którą utrwaliły atlasy i relacje z podróży: Wyspy Żeglarzy. W 1889 roku przypłynął tu, podczas rejsu po morzach południowych, słynny szkocki pisarz Robert Louis Stevenson, który zauroczony pięknem wysp i gościnnością Polinezyjczyków spędził na Samoa ostatnie cztery lata życia.

Naturalnym etapem cywilizowania wysp było pojawienie się w XIX wieku misjonarzy, którzy nawet wyprzedzili kolonistów i kupców. Z rdzennymi mieszkańcami, na których czele stał król, układano się, jak kto potrafił. Skuteczni byli Amerykanie, ale ci byli najdłużej, także Brytyjczycy i Niemcy. Już w 1889 roku podzielono archipelag na dwie części, a podział ten pozostał do dziś, choć o Niemcach, którzy wtedy objęli zachodnią część archipelagu, pozostały już tylko wspomnienia. W czasie drugiej wojny na wyspach Amerykanie zbudowali bazy: lotniczą i morską.

Gospodarka Samoa Amerykańskiego oparta jest na rybołówstwie i przetwórstwie tuńczyków, a głównym towarem eksportowym są konserwy rybne. Uprawia się palmę kokosową, papaję i ananasy, ale rolnictwo nie należy do najsilniejszej strony samoańskiej ekonomii, zaś powiązania z metropolią sprawiają, że na wyspach panuje miejski styl życia, a społeczeństwo wysp (ponad 10 proc.), podobnie jak na Polinezji Francuskiej, Marianach Północnych czy Guam, charakteryzuje się zamożnością i włączone jest w procesy globalizacyjne. Wyższa jest tu również jakość kształcenia, a miejscowe dzieci korzystają z zachodniego systemu edukacyjnego tam, gdzie istnieją amerykańskie bazy wojskowe, a więc i szkoły. Niemniej Samoa Amerykańskie jest traktowane jak wyspy na utrzymaniu: silnie związane z USA wykazują zależność swej gospodarki od dotacji i transferów pieniężnych członków diaspory (głównie na Hawajach i Kalifornii). Niemal co trzeci Samoańczyk (z ogólnej liczby 50 tys. mieszkańców) zatrudniony jest w administracji rządowej, reszta działa w sektorze produkcji i usługach. Rozwija się powoli turystyka i pojawia się szara strefa taniej siły roboczej w postaci imigrantów z Samoa i Tonga. Stolicą Samoa Amerykańskiego jest Pago Pago, zarazem głębokowodny, naturalny port o strategicznym położeniu. Pago Pago miało też znaczenie dla amerykańskich misji kosmicznych Apollo przez całą szóstą dekadę XX wieku. W pobliżu wyspy lądowali bowiem astronauci wracający z misji, flaga Samoa Amerykańskiego była na Księżycu, zaś prezydent Nixon podarował Samoańczykom odłamki skały księżycowej, które można oglądać w stołecznym muzeum. W pobliżu miasta rozciąga się najważniejsza atrakcja wyspy: Park Narodowy Samoa Amerykańskiego, zaś w samym Pago Pago stylowo prezentują się budynki rządu, parlamentu i sądu w stylu kolonialnym oraz amerykańskie fortyfikacje z czasów drugiej wojny.

Hymnem lokalnym wschodnich Samoańczyków jest pieśń „Amerika Samoa”, Samoa Amerykańskie, której tekst napisał Mariota Tiumalu Tuiasosopo (1905 – 1957), zaś muzykę skomponował, jako dwudziestolatek, Napoleon A. Tuiteleleapaga (II) (1904 – 1988). Muzyk, także prawnik, poeta i pisarz, był wybitną postacią w kulturze Samoa Amerykańskiego, choć największą sławę przyniosła mu melodia, którą stworzył do hymnu obowiązującego od 1950 roku. A przecież napisał wiele popularnych piosenek, także do produkcji hollywoodzkich, których akcja działa się na wyspach Pacyfiku. Był postacią tak szanowaną, że gdy w 1966 roku wyspę odwiedził prezydent Stanów Zjednoczonych L.B. Johnson, to poproszono Tuiteleleapagę, mimo że nie pełnił żadnej formalnej funkcji, by wygłosił oficjalne przemówienie i przewodniczył ceremonii powitania gościa.

Amerika Samoa

Lo’u Atunu’u pele ‘oe Oute tiu I lou igoa O ‘oe o lo’u fa’amoemoe O ‘oe ole Penina ole Pasefika E mo’omia o motu e lima E ua ta’uta’ua au aga I fanua Ma ou tala mai anamua Tutuila ma Manu’a Ala mai ia tu I luga Tautua ma punou I lou Malo Ia manuia ia ulu ola Amerika Samoa Ole Malo ole sa’olotoga (powtórzenie) Tautua ma punou I lou Malo Ia manuia ia ulu ola Amerika Samoa Ole Malo ole sa’olotoga (w jęz. samoańskim) Samoa Amerykańskie Samoa Amerykańskie! Jesteś moim ukochanym krajem! Twoją nazwę znam dobrze. Jesteś moją nadzieją! Jesteś klejnotem Pacyfiku! To jest przynęta pięciu wysp, Twoje imię na zawsze się utrzymuje, Twoje dawne legendy, Tutuila i Manu’a Ala mai! Wstań i bądź policzony. Służ i kłaniaj się swojemu krajowi, Niech będzie błogosławiony i wzrasta. Amerykańskie Samoa Kraina wolnych! (dwukrotnie) Służ i kłaniaj się swojemu krajowi! Niech będzie błogosławiony i wzrasta! Amerykańskie Samoa, Kraina wolnych ludzi!

HENRYK MARTENKA

Książka „Hymny państw świata” do kupienia na www.hymnyswiata.pl