Dziedziczenie gospodarstwa rolnego w latach 80.
W 1979 roku moi rodzice przekazali mi w notarialnym testamencie gospodarstwo rolne pod Przemyślem wraz z całym majątkiem (działki itp.). Ja mieszkałem wówczas w Warszawie. Po śmierci matki w 1980 r. rozpoczął się proces spadkowy, w którym mimo testamentu niczego nie odziedziczyłem. Do spadku powołani zostali mój ojciec i dwie siostry mieszkające pod Przemyślem. Pozostałe rodzeństwo też zostało wyłączone z dziedziczenia. W dziale spadku ojciec otrzymał m.in. prawo dożywotniego zamieszkania w rodzinnym domu, jednak córka, która otrzymała dom i działki, nie opiekowała się nim i ojciec zmarł w domu opieki. Nie wywiązała się też ze spłat finansowych wobec ojca i siostry. Czy jest możliwość, aby domagać się zadośćuczynienia lub zachowku za ten fakt? Czy mając nadal notarialny testament, mogę wystąpić do sądu o zmianę postanowienia z roku 1982 (nabycie spadku) i z 1984 r. (dział spadku) w ramach wznowienia postępowania?
– Jan Radochoński z Warszawy Nic z powyższych nie jest już możliwe. Wszelkie roszczenia dotyczące dochodzenia zasądzonych spłat czy też o zasądzenie zadośćuczynienia uległy przedawnieniu.
Jeśli chodzi o dziedziczenie gospodarstwa rolnego, to w przypadku spadków otwartych przed 14 lutego 2001 r. zastosowanie miały przepisy ograniczające prawo do takiego spadku dla określonych grup osób, przede wszystkim związanych z rolnictwem. Wedle brzmienia mającego zastosowanie w chwili śmierci Pana mamy art. 1059 § 1 Kodeksu cywilnego, „dzieci spadkodawcy dziedziczą z ustawy gospodarstwo rolne, jeżeli:
1) bezpośrednio przed otwarciem spadku pracowały w tym gospodarstwie albo
2) w chwili otwarcia spadku są członkami rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub pracują w gospodarstwie rolnym takiej spółdzielni, albo
3) w chwili otwarcia spadku bądź prowadzą inne indywidualne gospodarstwo rolne, bądź też pracują w gospodarstwie rolnym swoich rodziców, małżonka lub jego rodziców, albo
4) w chwili otwarcia spadku bądź są małoletnie, bądź też pobierają naukę zawodu lub uczęszczają do szkół, albo
5) w chwili otwarcia spadku są trwale niezdolne do pracy”.
Także osoby powołane do dziedziczenia gospodarstwa w testamencie, jeśli ich powołanie miało być skuteczne, musiały albo pracować w indywidualnym gospodarstwie rolnym, albo być członkami rolniczej spółdzielni produkcyjnej i pracować w gospodarstwie rolnym tej spółdzielni, albo mieć kwalifikacje do prowadzenia gospodarstwa rolnego i oświadczyć w sądzie gotowość podjęcia pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym (art. 1065 k.c. w zw. z art. 216 § 1 pkt 1, 2 i 5 k.c.).